پیشرفت اقتصادی با بهره گیری از مالیات های هوشمند

سازمان امور مالیاتی کشور قصد دارد تا با اجرای وظایف قانونی خود در راستای تأمین منابع مالیاتی مشخص شده، با ایجاد یک نظام مالیاتی هوشمند و پایه گذار داده ها، هزینه های مربوط به جمع آوری مالیات را کاهش دهد و با بهبود کیفیت خدمات و تسهیل فعالیت های مؤدیان مالیاتی، گام های مؤثری بردارد.

براساس گزارش تأمین هزینه های جاری و زیرساخت های عمومی مهم برای جامعه به وسیله منابع مالیاتی پایدار، یکی از کارآمدترین روش ها برای کاهش آسیب های ناشی از وابستگی به اقتصاد تک محصولی و نوسانات خارجی محسوب می شود. دستیابی به درآمدهای مالیاتی پایدار تنها با محاسبه و مطالبه هوشمندانه و بر مبنای داده های دقیق ممکن خواهد بود تا علاوه بر رعایت عدالت مالیاتی، از اتلاف منابع مالی و انسانی در فرایند وصول مالیات جلوگیری شود.

سازمان امور مالیاتی کشور علاوه بر رعایت تعهدات قانونی خود در زمینه تأمین درآمدهای مالیاتی، در نظر دارد با حرکت به سمت نظامی هوشمند و مبتنی بر داده، اقدام هایی مؤثری برای کاهش هزینه های مربوط به جمع آوری مالیات و تسهیل امور مؤدیان مالیاتی به عمل آورد. این سازمان در سال ۱۴۰۳ برای نخستین بار اقدامات مهمی را انجام داده و موفقیت های چشمگیری در حوزه فرهنگ مالیاتی، بهره برداری از فناوری های جدید در زمینه مالیات ستانی، حمایت از کسب و کارهای کوچک و ارتقاء فرهنگ مالیاتی به دست آورده است.

مالیات به عنوان یکی از منابع ملی، ناشی از مشارکت مردم در تأمین آن است و به طور مستقیم تحت تأثیر فرهنگ مالیاتی جامعه قرار دارد. ترویج فرهنگ مالیاتی می تواند با ایجاد بستر مناسب و جذب مشارکت مردم برای تحقق اهداف مالیاتی، اقدامات لازم را با حداقل هزینه و بیشترین پذیرش عملی نماید و کشور را به سمت پایدارسازی منابع درآمدی و ارتقای اقتصادی هدایت کند.

طرح نشان دار کردن

در سال جاری، اجرای پروژه «نشان دار کردن مالیات ها» برای اولین بار در سطح کشور به انجام رسید، که در آن یک درصد از مالیات بر درآمد مشاغل (مشمولان تبصره ماده ۱۰۰ ق. م.م) به تأمین مالی پروژه های زیرساختی در سرتاسر کشور اختصاص یافت.

این طرح به مؤدیان این فرصت را می دهد که هنگام پرداخت مالیات، در حین ارائه فرم تبصره ماده (۱۰۰) و تسویه اقساط مالیاتی، محل هزینه کرد مالیات های خود را مشخص کنند.

به این ترتیب، حدود ۳۵۰ هزار نفر از بدهکاران مالیاتی در این ابتکار شرکت کرده و مقصد مصرف مالیات های خود را تعیین کرده اند. تقریباً ۲۰۰۰ پروژه در کشور با اجرای طرح نشان دار کردن مالیات به ارزش ۱۲ همت منابع مالی تأمین شده است.

این اقدام به نتایج ارزنده ای منتج شده است که به شرح زیر می باشد:

راهنمایی منابع مالیاتی به سمت توسعه زیرساخت های ضروری

این اقدام سازنده در راستای ترویج فرهنگ مالیاتی به افزایش مشارکت عمومی در توسعه کشور منجر گردیده و به همین منظور، ۳۶۴ پروژه آب رسانی، ۳۲۴ مدرسه و ۲۰۳ بیمارستان، اورژانس و خانه بهداشت، همچنین ۱۸۷ پروژه ساختمان سازی و ۱۳۱ پروژه در حوزه فرهنگ و گردشگری و ۹۰ پروژه در زمینه طرح های روستایی، تأمین مالی شده است.

امکان تعیین مقصد مالیات های پرداختی توسط اصناف به افزایش شفافیت در سیستم مالیاتی و اعتماد عمومی به آن و همچنین تسهیل تمکین مؤدیان مالیاتی منتهی می شود. به علاوه، طرح نشان دار کردن مالیات، یک الگوی موفق برای توزیع منصفانه تر منابع مالیاتی در کشور محسوب می گردد.

سند فرهنگ سازی مالیاتی

امسال، اسناد راهبردی فرهنگ سازی مالیاتی منتشر شده است. هدف اصلی این سند، تغییر و بهبود فرهنگ مالیاتی در جامعه با تمرکز بر مسئولیت اجتماعی و تحقق آرمان پایدارسازی درآمدهای کشور است. جایگزین شدن فرهنگ مالیات دهی به جای مالیات ستانی، شکل دهی به نگرش مثبت نسبت به مالیات در افکار عمومی و افزایش آگاهی اقشار مختلف جامعه در تمامی رده های سنی در خصوص موضوع مالیات، از دیگر اهداف این سند راهبردی به شمار می رود.

استفاده از تکنولوژی های جدید در مالیات ستانی

به کارگیری فناوری های نوین در فرآیند مالیات ستانی می تواند به بهبود روش ها، افزایش دقت و کاهش فرار مالیاتی کمک نماید. اجرایی شدن سیستم های آنلاین در فرآیندهای مالیاتی، بهره برداری از تحلیل های داده ای برای شناسایی الگوها و رفتارهای مالیاتی و شناسایی ریسک های احتمالی، از جمله فناوری های نوین در راستای سیاست گذاری مالیاتی به حساب می آید.

الف) توسعه حسابرسی سیستمی

حسابرسی سیستمی به عنوان یک فرآیند منظم و سازمان یافته تعریف می شود که هدف آن ارزیابی، تضمین و ارتقای امنیت، کارآیی و اثربخشی سیستم های اطلاعاتی است. این فرآیند نه تنها به شفافیت اطلاعات موجود می پردازد، بلکه به تحلیل ریسک ها و بهبود روندهای کلان سازمان نیز یاری می رساند. با ارزیابی و بهینه سازی فرایندها و سیستم های اطلاعاتی، حسابرسی سیستمی به سازمان ها کمک می کند تا به بهبود کارایی خود پرداخته و به سرعت به تغییرات واکنش نشان دهند. از جمله این دستاوردها می توان به موارد زیر اشاره کرد:

حسابرسی و نهایی سازی ۱۰۰ درصدی اظهارنامه های مالیات بر درآمد اجاره ای، در حالی که پیش تر حدود یک میلیون اظهارنامه توسط ممیزان بررسی می شد.

افزایش استفاده از ظرفیت ماده ۹۷ قانون مالیات های مستقیم بر پایه اطلاعات دریافتی از مؤدیان در اجرای ماده ۱۶۹ مکرر که به کاهش اظهارنامه های اشخاص حقوقی به میزان حدود ۳۰ درصد و مؤدیان شغلی به تقریباً ۲۰ درصد انجامیده است.

محاسبه سیستماتیک مالیات ساخت و فروش املاک

حداکثر ۴ درصد از پرونده های دارای اظهارنامه تحت بررسی مأموران مالیاتی قرار می گیرد.

استفاده از شیوه حسابرسی سیستمی و کاهش ارجاع پرونده ها به مأموران مالیاتی، به علاوه کاهش هزینه جمع آوری و تسریع در رسیدگی ها، به افزایش رضایت مؤدیان مالیاتی منجر شده و همچنین زمان مأموران مالیاتی را برای رسیدگی مؤثرتر به پرونده های کلان و مشکوک به فرار مالیاتی و همچنین اجرای تصمیمات رسیدگی به کار می گیرد.

ب) تولید اظهارنامه پیش فرض مالیات عملکرد صاحبان مشاغل و مالیات بر ارزش افزوده اشخاص حقوقی و صاحبان مشاغل

۱ مالیات عملکرد صاحبان مشاغل:

سازمان امور مالیاتی برای نخستین بار در تاریخ مالیاتی ایران، برای بیش از ۳۵ هزار مؤدی که درآمد خالص آن ها بیش از ۱۸ میلیارد تومان بوده و مجاز به استفاده از محاسبه سیستمی مالیات مقطوع نبوده اند، به تهیه اظهارنامه پیش فرض بر اساس داده های موجود در دست خود پرداخته است. در نهایت، از این تعداد، بیش از ۱۳.۵ هزار نفر اظهارنامه پیش فرض خود را تأیید و تسلیم کردند و حدود ۵.۸ هزار میلیارد تومان مالیات از سوی این مؤدیان اعلام شد که در راستای ماده ۹۷ قانون مالیات های مستقیم، این اظهارنامه ها به عنوان کم ریسک محسوب شده و بدون نیاز به بررسی توسط مأموران مالیاتی، مورد پذیرش قرار گرفته و مالیات ابرازی آن ها نیز نهایی گردیده است.

این اقدام افزایش رضایت مؤدیان مالیاتی و بهبود تمکین داوطلبانه آنان را بدنبال داشته و مزایای زیر را برای صاحبان مشاغل به ارمغان آورده است:

سهولت در انجام تکالیف مالیاتی و عدم نیاز به ارائه مدارک و مستندات به سازمان امور مالیاتی برای تعیین درآمد مشمول مالیات.

اظهارنامه مالیاتی آن ها به عنوان اظهارنامه کم ریسک مطابق با ماده (۹۷) قانون مالیات های مستقیم پذیرفته شده و نیازی به بررسی ندارد.

سند قطعی آن ها نیز بر مبنای همین اظهارنامه مالیاتی پیش فرض صادر گردیده است.

علاوه بر این، این گونه اقدامات با کاهش زمان و هزینه های جمع آوری مالیات، تسهیل و تسریع در فرایندهای رسیدگی، تحقق حسابرسی سیستمی با هدف حذف حسابرسی دستی و کاهش خطای انسانی در محاسبه مالیات، منجر به تحقق درآمدهای مالیاتی می گردد.

۲ مالیات ارزش افزوده اشخاص حقیقی و صاحبان مشاغل:

در هر دوره مالیاتی، برای ۵۰۰ هزار اظهارنامه پیش فرض مالیات بر ارزش افزوده برای کسانی که وضعیت آن ها در بخش ثبت نام فراخوان شده بود، تولید گردید.

ج) قطعی سازی سیستمی و بدون بررسی اظهارنامه های مالیات ارزش افزوده

۹۱ هزار اظهارنامه مالیات بر ارزش افزوده مربوط به دوره زمستان ۱۴۰۲ بدون هیچ گونه رسیدگی و به صورت سیستمی قطعی شد.

قطعی سازی پرونده های مالیات بر ارزش افزوده بدون اظهارنامه برای سال های ۸۷ تا ۱۴۰۰ اشخاص حقوقی و تا سال ۱۴۰۲ برای صاحبان مشاغل با استفاده از ظرفیت ضریب کاهشی انجام گردید.

بر اساس بند (ت) تبصره (۶) قانون بودجه ۱۴۰۳، سازمان امور مالیاتی قادر است پرونده های مالیاتی سال های ۱۳۸۷ تا ۱۴۰۲ که اظهارنامه ای تسلیم نشده یا نهایی نشده اند را با به کارگیری حسابرسی سیستمی و تولید اظهارنامه برآوردی بر مبنای اطلاعات سامانه ای، فروش و تراکنش های بانکی نهایی نماید.

مالیات این گروه از پرونده ها بر اساس قانون بودجه با ضریب کاهشی و مبتنی بر ارزش افزوده ایجادشده تعیین می گردد. با این اقدام، وضعیت بسیاری از پرونده های مالیاتی که سال ها به دوش سازمان امور مالیاتی و فعالان اقتصادی گذاشته شده بود، مشخص شده و به نتیجه می رسد.

حمایت از کسب و کارهای خرد: تسهیلات تبصره ماده ۱۰۰ قانون مالیات های مستقیم

سازمان امور مالیاتی در راستای حمایت از کسب و کارهای کوچک، حد نصاب تبصره ماده ۱۰۰ این قانون را از ۶ میلیون و ۷۲۰ هزار تومان در سال ۱۴۰۲ به ۱۸ میلیارد تومان در سال ۱۴۰۳ (حداکثر ۱۵۰ برابر معافیت ماده ۸۴ قانون مالیات های مستقیم) افزایش داده است که منجر به نتایج زیر گردیده:

بیش از ۸.۲ میلیون مؤدی از تسهیلات تبصره ماده ۱۰۰ بهره برداری کرده اند.

مالیات مقطوع تقریباً ۷۲ درصد از صاحبان مشاغل برای عملکرد سال ۱۴۰۲ صفر بوده است.

مالیات عملکرد مربوط به ۹۴ درصد مشاغل و اصناف برای عملکرد سال ۱۴۰۲ تا ۲۵ میلیون تومان برآورد شده است.

۵۰ درصد از مالیات صاحبان مشاغل تنها از یک درصد مؤدیان بزرگ تأمین شده است. مالیات ابرازی صاحبان مشاغل به میزان ۸۳ درصد افزایش یافته است. مؤدیان به سمت پذیرش مالیات مقطوع تعیین شده توسط سازمان بر اساس اطلاعات عملکردی خود تمایل یافته اند.

صدور و ابلاغ نزدیک به هشت میلیون اوراق مالیاتی قطعی تنها در فاصله ای کمتر از دو ماه از تاریخ پایان تسلیم اظهارنامه، به سرعت در این اقدام سازمان امور مالیاتی، با اتکا به خوداظهاری مؤدیان مالیاتی بر اساس داده های معتبر، تحقق یافته است. این عمل نه تنها روند وصول درآمدهای مالیاتی را تسریع می کند، بلکه نیاز به بررسی پرونده های مالیاتی را نیز کاهش داده و هزینه های جمع آوری را کاهش داده و به ارتقاء سلامت اداری کمک می کند.

در سال ۱۴۰۳، سازمان امور مالیاتی کشور با پیاده سازی اقدامات نوآورانه و مؤثر، نظام مالیاتی را بهبود بخشیده و کارایی آن را افزایش داد. این اقدامات شامل توسعه فرهنگ سازی مالیاتی جهت ارتقاء آگاهی عمومی و تشویق به مشارکت داوطلبانه در پرداخت مالیات، گسترش حسابرسی سیستمی برای کامل کردن زنجیره خدمات مالیاتی مبتنی بر فناوری و تحقق دقت و شفافیت و حمایت از کسب و کارهای کوچک با ارائه تسهیلات ویژه برای صاحبان مشاغل و معافیت های هدفمند بوده است.

علاوه بر این، تولید اظهارنامه های پیش فرض برای صاحبان مشاغل و مالیات بر ارزش افزوده، همراه با قطعی سازی سیستمی و بدون نیاز به رسیدگی این اظهارنامه ها، برای نخستین بار به انجام رسید. این ابتکارات نه تنها روندهای مالیاتی را تسریع کرده و تأمین حقوق قانونی دولت را تسهیل نموده، بلکه گامی بزرگ در راستای هوشمندسازی نظام مالیاتی و بهبود عدالت مالیاتی در کشور برداشته است.