نظافت در حاشیه بحران آب

خانه تکانی از جمله آداب و رسوم دیرینه ایرانیان است که ریشه های عمیقی در فرهنگ و اعتقادات این ملت دارد. این سنت پسندیده در شرایط کنونی کشور که با بحران های آبی مواجه هستیم، می بایست با تدابیر خاص و در نظر گرفتن حفاظت از منابع آبی انجام شود.

آداب خانه تکانی در روزهای پایانی زمستان و در آستانه تغییرات فصل، آغاز سال نو (نوروز) و استقبال از بهار، جزو دغدغه های اصلی خانواده های ایرانی به شمار می رود. این فرآیند که با پاکیزگی و نظافت مکان های زندگی و کار همراه است، خود، پیامی از نو شدن را با خود به ارمغان می آورد. با این وجود، در این ایام که بسیاری از شهرهای کشور با مشکل کمبود و کیفیت آب روبه رو هستند و در معرض بحران آبی قرار دارند، مصرف آب معمولاً به طور قابل توجهی افزایش می یابد.

تطابق ماه مبارک رمضان و سال نو نیز متضمن دو بهار است: یکی برای تزکیه نفس و دیگری برای آغاز دوباره پس از یک سال تلاش و کوشش. در این میان، آب که عامل طهارت و پاکیزگی روزه داران و حیات طبیعت است، بیش از هر زمان دیگری به توجه و حفاظت نیاز دارد تا بتواند همچنان پایدار بماند.

طبق فرهنگ کهن ایرانیان، “آب” در فرآیند خانه تکانی نقش محوری دارد و با بهره گیری از آن، زندگی دستخوش تحول و طراوت می شود و شرایط برای ادامه حیات فراهم می گردد. اما در این بین، برخی بدون آگاهی و به طور ناخواسته، این مایه حیات را با مصرف بی رویه و نادرست هدر می دهند و مشکلات زیادی برای دیگر شهروندان مسئول و متولیان تامین و توزیع آب ایجاد می کنند.

مدیرعامل شرکت آب و فاضلاب خراسان رضوی در این زمینه اظهار می کند: آبفای استان با توجه به ادامه خشکسالی و کاهش بارش ها که اثرات منفی بر سفره های زیرزمینی به عنوان منابع آب شهرها و روستاها گذاشته است، هر ساله تمامی توان فنی و انسانی خود را برای تامین آب پایدار مشترکان به کار می گیرد تا مشکلی در توزیع آب به وجود نیاید. با این حال، مدیریت مصرف و رعایت صرفه جویی در طول سال، به ویژه در زمان اوج مصرف همچون خانه تکانی، ضرورتی غیرقابل اجتناب است.

حسین امامی به افت شدید آبدهی ۳۴ دشت از مجموع ۳۷ دشت موجود در استان اشاره کرده و می افزاید یکی از روش های مقابله با این بحران، آگاه سازی شهروندان درباره مشکل کمبود آب با همکاری نهادهای فرهنگی همچون صدا و سیما، آموزش و پرورش و رسانه های مکتوب و خبرگزاری ها برای شرح وضعیت دشوار تامین آب شرب می باشد. وی بر این اصل تاکید می کند که آموزش در زمینه “آب” باید از سنین ابتدایی در مدارس آغاز شده و تا سطوح بالاتر استمرار یابد تا به کل جامعه انتقال یابد و گرنه، اثرگذاری لازم را نخواهد داشت.

وی مصرف صحیح آب را موثر و حیاتی دانسته و ضمن هشدار درباره آینده آبی استان، به مشترکان یادآور می شود که با توجه به کاهش ذخایر آبی در سال گذشته، این نگرانی وجود دارد که در آینده برخی پارامترهای کیفی آب به سقف استاندارد برسد.

ایرانی ها از دیرباز این سنت زیبا را پاس می دارند و بر این باورند که با دور ریختن اشیای کهنه و جایگزینی وسایل نو، به زندگی خود انرژی و شادابی خاصی می بخشند و خود را برای نو شدن سال و ورود فصل بهار آماده می کنند. البته نظافت و توجه به پاکیزگی یکی از دستورات اولیه اسلام است اما خانواده ها باید در حین خانه تکانی، حساسیت لازم نسبت به “آب” را نیز حفظ کرده و با مصرف بهینه، شرایط دسترسی همگان به این مایه حیات را مهیا سازند.

در کشور ایران، سهم مصرف آب در بخش کشاورزی حدود ۹۰ درصد، شرب ۸ درصد و صنعت و معدن ۲ درصد است، در حالی که در کشورهای توسعه یافته، این سهم برای بخش کشاورزی ۳۰ درصد، شرب و بهداشت ۱۱ درصد و صنعت و معدن ۵۹ درصد می باشد.

سرانه مصرف آب تحت تاثیر عوامل متنوعی نظیر شرایط اقلیمی و جوی، نوع فرهنگ هر منطقه، تعرفه ها و قوانین محدودکننده، تجهیزات کاهنده مصرف و وضعیت بهداشتی قرار دارد. به طور کلی، در بسیاری از کشورهای توسعه یافته، به سبب وجود زیرساخت های مناسب و قوانین محدودکننده و تعرفه های بالاتر، سرانه مصرف آب کمتر از ایران است.

باید به این نکته توجه شود که برخورداری از آب سالم و پایدار نیازمند مشارکت عمومی و توجه به اصل مدیریت مصرف و همت ملی است. همچنین نگاهی رو به آینده و استفاده از تجربیات ارزشمند گذشتگان در حفظ آب و بهبود روش های مصرف ضروری است.

بر اساس نظرات کارشناسان، زمانی که کشت دو محصول کشاورزی مانند خربزه و هندوانه در شهرستان هایی همچون تربت جام و تایباد به اندازه مصرف دو ماه مشترکان استان، منابع آبی را مصرف می کند، می بایست در استفاده از آب های زیرزمینی دقت بیشتری اعمال کنیم و به این واقعیت پی ببریم که برای تغییر، وقت زیادی را ازدست داده ایم. اگر هر نهاد، مسئول و فردی همین حالا از خود شروع کند، شاهد تحولی مثبت در جهت حفظ آب، این نعمت بزرگ الهی خواهیم بود و در نگهداری سهم آیندگان قدم مهمی خواهیم برداشت. در غیر این صورت، پاسخ قابل قبولی برای نسل های آینده نخواهیم داشت.