شرایط خطیب‌زاده جهت دستیابی به توافق با ایالات متحده
سعید خطیب‌زاده، معاون وزیر امور خارجه ایران، در سفر اخیر خود به ارمنستان، در گفتگو با «آرارات میرزویان» وزیر امور خارجه این کشور، اظهار داشت: ما به تحلیل مسائل گوناگون که برای دو ملت اهمیت دارد، در سطح دوجانبه، منطقه‌ای و بین‌المللی پرداخته و در مورد بهبود روابط دو کشور و موضوعات مربوط به رفاه مشترک به تبادل نظر پرداختیم. همچنین به بررسی جنبه‌های مختلف پروژه‌های مشترک بین دو ملت پرداختیم.
از نیوز آرمنیا، خطیب‌زاده در گفت‌وگوی اختصاصی خود به دیدار با معاون وزیر امور خارجه ارمنستان و دیگر مقامات حاضر در نشست «گفت‌وگوی ایروان» نیز اشاره کرد و گفت که در این نشست بر مسائل مربوط به قفقاز جنوبی و اتصال‌پذیری و اهمیت آن در این منطقه تأکید شد و بحث‌های زنده و پویایی در ایروان مطرح گردید.
پرهیز از دگرگونی ژئوپلتیک منطقه تحت عنوان ایجاد اتصالات جدید
معاون وزیر امور خارجه ایران در توضیح اینکه چرا او موضوع اطمینان‌دهی به ارمنستان در مورد عدم حمایت از هر گونه «گذرگاهی» را در این نشست به میان آورده، گفت: این سخن به خاطر نگرانی نبوده، بلکه از لحاظ ضرورت توضیح و یادآوری آنچه که میان ما مشترک است، مطرح شده است؛ ما به تنوع در روابط و مسیرهای حمل‌ونقل نیاز داریم، اما نباید پروژه‌هایی را پیش ببریم که دیگران را به حاشیه برانند یا چشم‌انداز ژئوپلتیک و ژئواستراتژیک منطقه را دگرگون کنند.
خطیب‌زاده افزود: هفته گذشته، ما «مجمع گفت‌وگوی تهران» را برگزار کردیم که آقای گریگوریان (دبیر شورای امنیت ارمنستان) نیز در آن حضور داشت. من در آنجا با ایشان گفتگو کرده و در مورد ایده «چهارراه صلح» ارمنستان بحث کردیم. همچنین می‌خواستم اطمینان حاصل کنیم که وقتی از واژه‌ها و اصطلاحات گوناگون استفاده می‌کنیم، همدیگر را به درستی درک کنیم. بنابراین در تهران و اینجا، می‌خواستم اطمینان بدهم که هنگامی که درباره تنوع در اتصال‌پذیری و مسیرهای مختلف حمل‌ونقل صحبت می‌کنیم، یا از چهارراه یاد می‌کنیم، مراد ما اتصال است و نه قطع ارتباط. به عبارت دیگر، هر پیشنهادی که بر حذف دیگران استوار باشد یا بخواهد چشم‌انداز ژئوپلتیک منطقه را دگرگون کند، برای کشورهای این منطقه ثمری نخواهد داشت.
آیا آذربایجان در تلاش برای محدود کردن اتصال‌پذیری است؟
در ادامه این گفتگو، او درباره اینکه آیا اشاره به قصد باکو برای قطع اتصالات دارد، گفت: من این مورد را به عنوان مقدمه‌ای یک‌طرفه از سوی هیچ کشوری تلقی نمی‌کنم. به نظرم باید با یکدیگر واضح کنیم که چه چیزی ممکن است و چه چیزی غیر ممکن است. ما به یک درک متقابل و راه‌حلی که مورد تأیید دو طرف باشد، نیاز داریم. در تمام موارد، حقوق بین‌الملل و حاکمیت کشورها از جمله ارمنستان باید محترم شمارده شود.
او ادامه داد: درحالی‌که این دو کشور باید با هم همکاری کنند و به یک راه‌حل پایدار و مستمر برای اتصال‌پذیری برسند، باید به تمام کشورهای منطقه اطمینان دهیم که آنچه که در نظر داریم، اتصال است و نه قطع روابط بر اساس چشم‌انداز کلی که این منطقه برای دهه‌ها داشته است.
تمایل ایران برای فراهم کردن بستری برای مذاکرات ارمنستان و آذربایجان
این رسانه گزارش داد که معاون وزیر امور خارجه ایران در پاسخ به سوالی مبنی بر آمادگی تهران برای ایجاد بستری جهت مذاکرات بین باکو و ایروان، بیان کرد: ما به طور کامل از این ابتکار و توافقات صلح حمایت می‌کنیم. به طور رسمی تأکید کرده‌ایم که ۱۰۰ درصد از تمام تلاش‌های هر دو کشور حمایت می‌کنیم. می‌دانیم هرچه زودتر توافق حاصل شود، به نفع همه، از جمله آذربایجان، ارمنستان و ایران خواهد بود.
او افزود: ایران همسایه هر دو کشور است و روابط خوبی با همسایگان خود دارد که مایلیم آن را ادامه دهیم. اما باید یادآوری کنیم که به دلیل رقابت‌ها، بسیاری از پروژه‌های مشترک دست‌نخورده باقی مانده‌اند. ما هنوز نتوانسته‌ایم از ظرفیت‌های این منطقه بهره‌برداری کنیم. بنابراین، به توافقی نیاز داریم که آینده همکاری را تضمین کند. قربانیان این رقابت‌ها و درگیری‌ها همواره کسانی بوده‌اند که در تلاش بوده‌اند پروژه‌های صلح و همکاری را در این منطقه به سرانجام برسانند.
ایجاد گذرگاه‌های جدید در قفقاز جنوبی
خطیب‌زاده در پاسخ به این سوال که در پی تأکید ایران بر جلوگیری از هرگونه تغییر ژئوپلتیکی در این منطقه، آیا تهران تهدیدی را در این خصوص احساس می‌کند، گفت: فکر می‌کنم به‌وضوح بیان کردم که این اصطلاحات باید با دقت مورد تعریف قرار گیرند. همه ما باید درک مشترکی داشته باشیم. اگر «گذرگاه» به معنای نادیده گرفتن حاکمیت ارمنستان باشد، فکر می‌کنم حتی آذربایجان نیز تمایلی به چنین چیزی ندارد. ایران به‌طور قطع مخالف هر ابتکاری است که تمامیت ارضی یا حاکمیت هر کشوری، به‌ویژه ارمنستان را زیر سوال ببرد.
او نیز بر حمایت قوی از تمامیت ارضی آذربایجان، ارمنستان و تمامی کشورهای منطقه تأکید کرد و بیان کرد: آنچه که برای این منطقه نیاز داریم، رعایت حقوق بین‌الملل است. به همین دلیل، اگر کریدور به معنای تقسیم منطقه ما به دو یا چند قسمت باشد و یا بخواهد حاکمیت جمهوری ارمنستان را نقض کند، در نتیجه آنچه که چشم‌انداز ژئوپلتیک و ژئواستراتژیک این منطقه، این طرح‌ها را تغییر دهد، غیر ممکن است. این امر به هیچ وجه امکان‌پذیر نیست، زیرا ایران بر این باور است که در عین حال که به اتصال‌پذیری، مسیرهای حمل‌ونقل و تنوع در دسترسی برای همه کشورها نیاز داریم و از آن حمایت می‌کنیم، نباید چیزی به وجود آید که بر حاکمیت کشورها تأثیر منفی بگذارد.
این دیپلمات ارشد ایرانی گفت: اگر ارمنستان و آذربایجان تصمیم بگیرند «چهارراه صلح» یا برنامه‌های اتصال‌پذیری را ایجاد کنند، ما با کمال میل از آن استقبال خواهیم کرد. البته ما نیز طرح‌های خود را داریم و مسیرهای سنتی‌تری را پیشنهاد می‌دهیم که از لحاظ اقتصادی و ارتباطی بهینه‌تر است. با این حال، از هر توافقی که بین کشورهای منطقه به امضاء برسد، استقبال می‌کنیم.
واکنش ایران به احتمال حمله آذربایجان به ارمنستان
خطیب‌زاده در پاسخ به این سوال که در صورت حمله‌ای از سوی آذربایجان به ارمنستان، تهران چه اقداماتی انجام خواهد داد، گفت: ما تمام تلاش خود را به کار خواهیم گرفت تا از هرگونه تشدید تنش در این منطقه جلوگیری کنیم. دیگر بس است. ما اعتقاد داریم که صلح موضوعی است که همه بر آن توافق دارند. ایران از تمامی ظرفیت‌ها و امکانات خود بهره‌گیری می‌کند تا با هر دو کشور آذربایجان و ارمنستان ارتباط برقرار کند و آینده‌ای سرشار از توسعه، رفاه، همکاری و عادی‌سازی روابط به ویژه میان این دو کشور مهم را تضمین کند.
اهمیت توافق هسته‌ای ایران و آمریکا برای منطقه
معاون وزیر امور خارجه ایران در پاسخ به این پرسش که توافق در مذاکرات غیرمستقیم ایران و آمریکا چه تأثیری بر منطقه خواهد داشت، اظهار کرد: دستیابی به توافق نقطه عطفی برای همه، از جمله همسایگان ما خواهد بود. اما حتی بدون توافق، ایران نشان داده که یک بازیگر مسئول و همسایه‌ای خوب در این منطقه است. ما بر این باوریم که با یا بدون توافق، اصل راهنما دوستی و همسایگی است که همگی در آن شریک هستیم.
او اضافه کرد: ایران به شدت متعهد است که به توافقی دست یابد که هم رفع تحریم‌ها را تضمین کند و هم نگرانی‌های طرف مقابل را برطرف سازد تا اطمینان حاصل شود که برنامه‌های هسته‌ای ایران صلح آمیز باقی خواهند ماند. ما از اهداف و برنامه‌های خود مطمئن هستیم، اما در عین حال به همکاری واقعی طرف مقابل در خصوص رفع تحریم‌ها نیاز داریم که این امر مورد توجه اصلی توافق احتمالی ما خواهد بود و باید به توافقی خوب و مورد پذیرش دو طرف برسیم.
خطیب‌زاده در خصوص وجود فرصت برای توافق در این زمینه گفت: اگر آمریکا از سیاست‌های کهنه خود در عدم احترام به حقوق دیگر ملل، از جمله ایران دست بکشد و حق ایران به فعالیت هسته‌ای صلح‌آمیز در تحت پیمان منع گسترش سلاح‌های هسته‌ای (ان‌پی‌تی) را به رسمیت بشناسد و تضمینات واقعی برای رفع تحریم‌ها ارائه دهد، ما به توافقی نزدیک خواهیم شد.
نگرانی ایران از حضور مداخله‌جویانه نیروهای خارجی در منطقه به بهانه تأمین امنیت
او در ادامه درباره نگرانی‌های ایران در خصوص حضور نیروهای خارجی در منطقه تصریح کرد: منطقه ما مدت‌هاست که تحت تأثیر رقابت‌ها و تنش‌های فرامنطقه‌ای است. این شرایط نه تنها برای این منطقه و کشورهای آن مطلوب نیست، بلکه تاریخ نشان داده که هنگامی‌که کشورهای منطقه تصمیم به همکاری می‌گیرند، می‌توانند امنیتی بومی ایجاد کنند که نه از بیرون قرض گرفته شده است و نه از خارج خریداری شده.
خطیب‌زاده تأکید کرد که به همین دلیل است که ما باید همکاری کنیم تا منطقه ما نقش کلیدی در شکل‌گیری آینده‌اش ایفا کند و بتواند سرنوشت خود را معمارانه به دست گیرد.
نقش ارمنستان در آینده تأمین امنیت منطقه
معاون وزیر امور خارجه ایران در خصوص دیدگاه خود درباره نقش ایروان در آینده امنیت منطقه، تصریح کرد: ارمنستان کشوری بسیار مهم و همسایه‌ای خوب برای ما به شمار می‌آید و در قفقاز جنوبی و به عنوان حلقه‌ای در آینده اتصال‌پذیری نقشی کلیدی دارد. ابتکار ما برای اتصال «خلیج فارس به دریای سیاه» شامل ارمنستان می‌شود که این کشور در آن نقشی محوری ایفا خواهد کرد. برای ما، ارمنستان دروازه‌ای به اتحادیه اقتصادی اوراسیا و قفقاز جنوبی است.
او بر اهمیت ویژه ارمنستان در روابط دوجانبه تأکید کرد و گفت: ما تمایل به ارتقاء روابط خود با این کشور داریم، و نباید هیچ مانعی در جهت همکاری‌های ما وجود داشته باشد، و باید تلاش کنیم نشان دهیم که هر دو کشور قادر به ایجاد رابطه‌ای به شدت نزدیک و مبتنی بر حمایت متقابل هستند.
