ارثیه ماسک برای ایالات متحده آمریکا
ایلان ماسک، میلیاردر آمریکایی و مدیر عامل شرکت تسلا، در روز چهارشنبه گذشته با انتشار پیامی در شبکه اجتماعی خود، به دوره مدیریت جنجالی‌اش در وزارتخانه تازه تأسیس بهره‌وری دولت (DOGE) خاتمه داد. این اقدام کمتر از یک هفته بعد از بروز اختلاف نظر او و دونالد ترامپ، رئیس جمهور آمریکا، در مورد تصویب بودجه و مالیات دولت در مجلس نمایندگان انجام شد و چند روز قبل از پایان دوره قانونی محدود ۱۳۰ روزه او در دولت صورت گرفت.
ماسک در پیامی که در شبکه اجتماعی ایکس منتشر کرد، یادآور شد: «می‌خواهم از رئیس‌جمهور دونالد ترامپ به خاطر فرصتی که برای کاهش هدر رفت هزینه به من داده است، قدردانی کنم.»
دوره ریاست ماسک در وزارت بهره‌وری دولت با حواشی زیادی همراه بود، از جمله تلاش‌های او برای انحلال آژانس ایالات متحده برای توسعه بین‌الملل (USAID)، که به عنوان نهاد توزیع کمک‌های خارجی شناخته می‌شود و با انتقادات فراوانی مواجه شد.
حال با جدایی ماسک از دولت ترامپ، چه سرنوشتی در انتظار وزارت بهره‌وری دولت خواهد بود و او در این چهارماه چه دستاوردهایی از خود به جای گذاشته است؟
کارمند ویژه دولت
به نقل از الجزیره، مدت زمان خدمت ماسک به عنوان «کارمند ویژه دولت» از نظر قانونی محدود به ۱۳۰ روز در هر دوره ۳۶۵ روزه بود. همچنین، او مجاز نبود از مقام دولتی خود به نفع شخصی بهره‌برداری کند.
تعداد کل روزهای خدمت ماسک کمی بیش از چهار ماه و چند روز کمتر از حد مجاز قانونی بود.
در اواسط آوریل، ماسک اظهار داشت که قصد دارد تمرکز خود را به کسب‌وکارهای خصوصی‌اش بازگرداند و مدت زمان کارش در وزارت بهره‌وری دولت را به‌طور قابل توجهی کاهش دهد.
او در آن زمان اعلام کرده بود که «تا زمانی که رئیس‌جمهور علاقه‌مند باشد، هفته‌ای یکی دو روز، تا جایی که مفید باشد، برای امور دولتی وقت صرف می‌کنم.»
اختلاف نظر بر سر بودجه
ماسک در مصاحبه‌ای با شبکه خبری CBS که مقاطع آن روز یکشنبه منتشر شده بود و نسخه کامل آن روز سه‌شنبه پخش گردید، بیان کرد که از میزان هزینه‌های پیش‌بینی شده در بودجه ناامید است.
او در این مصاحبه تصریح کرد که این لایحه بودجه موجب افزایش کسری مالی خواهد شد و اعتبار فعالیت‌های او در وزارت بهره‌وری را زیر سوال می‌برد.
او در خصوص این لایحه که ترامپ آن را «لایحه بزرگ زیبا» نامیده بود، گفت: «یک لایحه می‌تواند یا بزرگ باشد یا زیبا، اما به عقیده من نمی‌تواند هر دو صفت را همزمان داشته باشد. این نظر شخصی من است.»
ترامپ در روز چهارشنبه حمایت کامل خود را از این لایحه بودجه اعلام کرد و اظهار داشت: «ما درباره این بودجه مذاکره می‌کنیم. با برخی از بخش‌های آن موافق نیستم، اما اجزای دیگر را دوست دارم. این مسیری است که براساس آن پیش می‌رویم.»
این بودجه که حجمی بالغ بر هزار صفحه دارد، نشان‌دهنده سیاست‌های مالی کلان دولت ترامپ است.
بخشی از این بودجه به تمدید کاهش مالیات‌های مصوب در سال ۲۰۱۷ در دوران نخست ریاست‌جمهوری ترامپ اختصاص یافته است.
این لایحه همچنین بودجه‌ای را برای افزایش اقدامات «اخراج گسترده مهاجران» در نظر گرفته و اعتبار زیادی برای تقویت امنیت مرزهای جنوبی با مکزیک تخصیص داده است.
دلایل دیگر نارضایتی ماسک
لایحه بودجه تنها یک مورد از اختلافات اخیر میان ماسک و ترامپ بود که در هفته گذشته مطرح شد.
ماسک نسبت به سیاست‌های تعرفه‌ای ترامپ نیز ابراز نارضایتی کرده و مشاور ارشد تجاری رئیس‌جمهور، پیتر ناوارو، را “احمق” خطاب کرده بود. مدیرعامل تسلا به طور علنی اعلام کرده بود که یک «نظام تعرفه‌ای قابل پیش‌بینی» را می‌پسندد و حامی «تجارت آزاد و کاهش تعرفه» است.
در آوریل، بنیان‌گذار اسپیس‌ایکس نیز اظهار داشت که «شرایط بدون تعرفه» در تجارت با اروپا را اولویت می‌داند، در حالی که ترامپ متعاقباً اعلام کرده بود که اگر مذاکرات بی‌نتیجه بماند، ۵۰ درصد تعرفه بر واردات از کشورهای اروپایی اعمال خواهد شد.
سرنوشت وزارت بهره‌وری
وزارت بهره‌وری دولت با فرمان اجرایی در نخستین روز تحلیف دونالد ترامپ تأسیس شد. اما با رفتن ماسک از دولت، آینده این وزارتخانه نامشخص است و ترامپ هنوز جانشینی برای او معرفی نکرده است.
وظیفه ماسک شامل کاهش هزینه‌های فدرال، کوچک کردن نیروی انسانی دولت، پایان دادن به قراردادهای دولتی و حتی تعطیلی برخی نهادهای دولتی بود.
در ماه فوریه، یک ماه پس از آغاز کار ماسک، او و ترامپ اعلام کردند که میلیاردها دلار فساد در فرآیندهای مربوط به تغییر اقلیم و حمایت از تنوع نژادی-جنسیتی در دولت را کشف کرده‌اند. اما بعداً مشخص شد که این ادعا به شدت اشتباه و گمراه‌کننده بوده است.
کالین گرفی، دیپلمات پیشین آمریکایی و استاد حقوق دانشگاه پپردین کالیفرنیا، معتقد است که آینده وزارت بهره‌وری در وضعیت نامعلوم و شکننده‌ای قرار دارد. او بیان می‌کند: «قدرت این وزارتخانه به این بستگی داشت که قدرتمندترین فرد جهان، یعنی ترامپ، از ثروتمندترین فرد جهان، یعنی ماسک، پیروی کند.» او به الجزیره می‌گوید: «احتمالاً وزارت بهره‌وری با چالش‌هایی مواجه خواهد بود، اما بدون ماسک و با توجه به دعاوی حقوقی مطرح شده علیه آن، به نظر می‌رسد که عمر این وزارتخانه به سر آمده است. هر فردی که برای مدیریت این نهاد انتخاب شود، با شرایط بسیار دشواری روبرو خواهد شد و به علاوه، تلاش برای کاهش هزینه‌های دولت از سوی این وزارتخانه نمی‌تواند تصمیم ترامپ برای کاهش مالیات‌ها را جبران کند.»
گرفی می‌افزاید: «عملکرد وزارت بهره‌وری ماسک شبیه یکی از موشک‌هایش بود که بلافاصله پس از پرتاب در آسمان منفجر می‌شوند. او نمونه‌ای از عمل نادرست بود.» و ادامه می‌دهد: «تفاوت در این است که عواقب برخی از تصمیم‌ها با مسأله مالی جبران می‌شوند، اما برخی دیگر با جان انسان‌ها بازی می‌کنند.»
لیزا گیلبرت، مدیر مشترک سازمان غیرانتفاعی «شهروند عمومی»، تصریح می‌کند: «میراث ماسک شامل از دست رفتن درآمد کارمندان کلیدی دولت، موانع در مسیر نظام آموزشی آمریکا، کاهش اعتبار برای محققین و نقض حریم خصوصی شهروندان آمریکایی بود. این‌همه صرفاً با هدف خوشامدگویی به منافع شخصی یکی از میلیاردرهای حامی دولت رخ داد.» او همچنین به تصمیم انحلال آژانس توسعه بین‌المللی (USAID) اشاره کرده و می‌گوید: «این هرج و مرج وضعیت بین‌المللی را به مراتب پیچیده‌تر کرد و انتظار می‌رود که تصمیمات ماسک جان میلیون‌ها نفر را در کشورهای در حال توسعه به خطر بیاندازد.»
مکس یوئلی، پژوهشگر اندیشکده چتم‌هاوس، تأکید دارد: «میراث ماسک به نحو غیرقابل جبرانی در تاریخ دولت آمریکا تأثیر گذاشته است.» او بر این باور است که «وزارت بهره‌وری با تضعیف ظرفیت دولت و ایجاد مشکلات جدی برای زیست‌بوم تحقیق و توسعه کشور، تهدیدات خطیری برای آینده اقتصادی و تاب‌آوری آمریکا به بار آورده است.»
