نگرانی های سلامت روان در ایران: نرخ افسردگی در زنان دو برابر مردان است

دکتر وحید شریعت، در گفتگو با ایسنا، در مورد مطالعه‌های سلامت روان گفت: اولین پیمایش ملی سلامت روان در سال 1389 صورت گرفته و طبق یافته‌های آن در آن زمان، حدود 21 درصد از مردم با اختلالات روان مواجه بودند. همچنین، دومین پیمایش سلامت روان اخیراً در سال 1401 انجام شده است، اگرچه نتایج این مطالعه هنوز اعلام نشده است، اولین پیمایش ملی سلامت روان که نتایجش منتشر شده، دقیق‌ترین اطلاعات ارائه شده در این زمینه است.

شرایط اختلالات روان

وی ادامه داد: علاوه بر پیمایش ملی سلامت روان، بعضی پیمایش‌ها نیز از طریق «ابزارهای غربالگری» به اجرا درآمده است. هرچند که این ابزارهای غربالگری از دقت پیمایش ملی برخوردار نیستند، اما می‌توانند تخمینی خوب از افرادی که ممکن است با اختلالات روان مواجه باشند، ارائه دهند. نتایج آخرین پیمایش غربالگری سلامت روان نشان می‌دهد که تقریباً 30 درصد از افراد در کشور با اختلالات روان درگیر هستند.

افسردگی و اضطراب؛ رایج‌ترین اختلالات روان‌پزشکی

شریعت متذکر شد که «افسردگی» رایج‌ترین اختلال روان‌پزشکی در میان افراد ایرانی است و افزود: پس از افسردگی، «اختلال اضطرابی» در جایگاه دوم قرار دارد. با وجود اینکه برخی اختلالات روان بسیار شایع هستند، اما آمار آنها در کشورهای مختلف تفاوت چندانی ندارد. موارد ابتلا به اختلالاتی که به شدت وابسته به شرایط ژنتیکی هستند، حدود یک درصد گزارش شده است؛ به عنوان مثال، آمار ابتلا به «اسکیزوفرنی» در ایران و سایر کشورها تقریباً یک درصد برآورد می‌شود.

افسردگی در زنان دو برابر بیشتر از مردان

رئیس انجمن علمی روان‌پزشکان ایران به اختلالات «افسردگی» و «اضطرابی» اشاره کرده و توضیح داد: معمولاً، شیوع اختلالات افسردگی و اضطرابی در میان زنان بیشتر از مردان است؛ در حقیقت، ابتلا به افسردگی در زنان تقریباً دو برابر مردان است. اگرچه پاسخ به این پرسش که «چرا میزان ابتلا به افسردگی در زنان بیشتر است؟» نیاز به توضیحاتی جامع دارد، اما عواملی همچون «تغییرات هورمونی» ناشی از مسائل بیولوژیک و نیز عواملی مانند «تغییر نقش‌ها»، «تفاوت‌های اجتماعی»، «انتظارات از زنان»، «منابع در دسترس زنان» و «شرایط اجتماعی تحمیلی بر زنان» در افزایش شیوع افسردگی در بین زنان نقش ایفا می‌کند.

بیش‌فعالی؛ اختلال شایع روان‌پزشکی در کودکان

شریعت بیان کرد که «بیش‌فعالی و کمبود تمرکز» (ADHD) شاید یکی از رایج‌ترین اختلالات روانی در بین کودکان باشد و توضیح داد: نوع اختلالات در کودکان ممکن است متفاوت باشد. به نظر می‌رسد که 4 تا 8 درصد از کودکان ممکن است با ADHD مواجه باشند. همچنین، به نظر می‌رسد که مسائل «زیستی» در ایجاد «بیش‌فعالی و کمبود تمرکز» در کودکان دخیل باشد.

وی در مورد دیگر اختلالات رایج در میان کودکان گفت: «اختلالات یادگیری» و «اختلالات طیف اوتیسم» نیز از دیگر اختلالات روانی شایع در کودکان به شمار می‌روند. اگر چه اطلاعات دقیقی درباره‌ی دلایل ابتلا به اختلالات یادگیری و طیف اوتیسم در دست نیست، اما این اختلالات جزو اختلالات رایج محسوب می‌شوند.

رئیس انجمن علمی روان‌پزشکان ایران ادامه داد: برخی اختلالات دیگر نیز وجود دارند مانند اختلالات «نافرمانی مقابله‌ای» و «اختلال سلوک» که بیشتر به مسائل مربوط به «نحوه برخورد» و «تربیت» کودکان مرتبط هستند. درمان این اختلالات عمدتاً به صورت غیر دارویی انجام می‌شود. همچنین اختلالات اضطرابی مانند ترس نیز از دیگر اختلالات شایعی هستند که در میان کودکان دیده می‌شود.

کمبودهای دوره‌ای داروهای روان‌پزشکی

رئیس انجمن علمی روان‌پزشکان در بخش دیگری از صحبت‌هایش به وضعیت دسترسی به داروهای روان اشاره کرد و گفت: شرایط دسترسی به داروهای روان بسیار متغیر است. ما به طور متناوب در هر دوره کمبودهای دارویی را تجربه کرده‌ایم. دسترسی به داروهای مربوط به سلامت روان به گونه‌ای است که می‌توان لیستی از داروهای کم یاب را در هر مقطع زمانی تهیه کرد؛ یک دارو ممکن است در یک دوره در دسترس باشد و در دوره‌ای دیگر موجود نباشد. متأسفانه، در تأمین داروهای حوزه روان به نوعی هرج و مرج وجود دارد که مشکلاتی را در سال‌های اخیر به وجود آورده است.

ضرورت ارتقاء سواد سلامت روان

این روانپزشک با تأکید بر اهمیت ارتقاء «سواد سلامت روان»، گفت: به افراد توصیه می‌کنم تا به ارتقاء دانش خود در زمینه سلامت روان بپردازند و اطلاعات ضروری را از منابع معتبر به دست آورند. این امکان وجود دارد که برخی مسائل در خود یا افراد نزدیک به آنها بروز پیدا کند که نیاز به مشاوره یک متخصص داشته باشد؛ در چنین مواقعی، ضروری است که با یک متخصص مرتبط مشورت شود. مشاوره با متخصصین می‌تواند به آنها کمک کند تا از روش‌های مناسب برای برخورد با آن مشکلات آگاه شوند.

وی افزود: امیدوارم بتوانیم امکاناتی را فراهم آوریم و در اختیار عموم بگذاریم تا در مواقع نیاز به آن‌ها مراجعه کنند. متأسفانه، اطلاعات نادرست فراوانی در شبکه‌های اجتماعی موجود است و برخی افراد به واسطه‌ی تعداد «دنبال‌کنندگان» خود، نظرات شخصی‌ را درباره اختلالات و بیماری‌های روان به طور گسترده منتشر می‌نمایند. مردم باید به این نکته توجه داشته باشند که اطلاعات در زمینه اختلالات روان را از منابع معتبر دریافت کنند.

توجه به سلامت روان امری ضروری

رئیس انجمن علمی روان‌پزشکان ایران با بیان اینکه متأسفانه مسئولان سیاستگذاری نسبت به ضرورت مسائل مرتبط با سلامت روان آگاهی ندارند، تصریح کرد: موضوع سلامت روان به اندازه سایر مشکلات بهداشتی مورد توجه قرار نمی‌گیرد. اگر مسائلی که به اختلالات روان مربوط می‌شود به اندازه سهمشان در بار بیماری‌ها جدی گرفته شود و منابع مالی لازم برای آن‌ها در نظر گرفته شود، به طور قطعی مشکلات سلامت روان به شکل چشم‌گیری کاهش خواهد یافت.