گروسی چگونه وارد عرصه شد و چگونه از آن خارج گردید
در انتظار بودم که این یادداشت را به مناسبت نخستین توییت یا مصاحبه او بعد از بازگشت از تهران بنویسم، زیرا معمولاً در آن زمان حرف‌های دلش را بیان می‌کند، اما تا لحظهٔ نگارش این یادداشت، فقط دو توییت او در مورد ملاقات‌هایش با رئیس‌جمهور و وزیر امور خارجه کشور در دسترس است.
قبل از سفر به تهران، گروسی به نوعی خود را با تهدیدهای ضمنی تجهیز کرده بود. در این خصوص، خبرگزاری رویترز گزارش داد: کشور‌های اروپایی در تلاش هستند تا در نشست هفته آیندهٔ شورای حکام آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، قطعنامه‌ای علیه تهران ارائه دهند.
این خبرگزاری به این نکته نیز اشاره کرده است که چنین قطعنامه‌هایی می‌توانند خطر تشدید تنش‌های دیپلماتیک را به همراه داشته باشند، زیرا ایران پیش‌تر به چنین اقداماتی پاسخ داده است.
گروسی در آغاز سفر خود تصریح کرد که در شرایط کنونی، که مملو از تنش است، فضای دیپلماسی به طور فزاینده‌ای محدودتر می‌شود. او همچنین بر مسئولیت همیشگی خود تأکید کرد که هدفش یافتن راه‌حل‌های منصفانه و فنی به منظور جلوگیری از افزایش تنش‌ها است.
گروسی به تهران آمد در حالی که پیش‌نویس قطعنامه‌ای علیه فعالیت‌های صلح‌آمیز کشورمان از سوی سه کشور اروپایی آماده شده بود و به نظر می‌رسید که فضای دیپلماسی هر روز کوچکتر می‌شود.
در دیدار با رئیس‌جمهور، گروسی شنید که:
“ما همان‌طور که بارها تأکید کرده‌ایم، بر اساس فتوای صریح رهبر معظم انقلاب اسلامی هرگز در پی ساخت سلاح هسته‌ای نخواهیم بود و هیچ‌کس تحت هیچ شرایطی اجازه ندارد از این سیاست عدول کند.
بر این اساس، ما که حسن نیت خود را در گذشته به اثبات رسانده‌ایم، همچنان آمادگی خود را برای همکاری و همگرایی با این نهاد بین‌المللی به منظور رفع ابهامات و شبهات ادعایی درباره فعالیت‌های صلح‌آمیز هسته‌ای اعلام می‌داریم، هرچند امروزه جهان نیز به این حقیقت پی برده که ایران اسلامی در پی صلح و امنیت است.
او همچنین در گفتگوهای شفاف و معناداری با وزیر امور خارجه کشور در مورد روابط جمهوری اسلامی ایران با این نهاد بین‌المللی شنید که: اختلافات می‌تواند از طریق همکاری و گفت‌وگو حل و فصل شود و جمهوری اسلامی ایران برای مذاکره در راستای تأمین منافع ملی و حقوق غیرقابل انکار خود، آن هم بدون هر گونه فشار یا ارعاب از سوی طرف مقابل آماده است و انتظار ما از اتحادیه اروپا و سه کشور اروپایی این است که اراده خود را نشان دهند.
گروسی در تهران مذاکرات مفصلی با اسلامی، رئیس سازمان انرژی اتمی، انجام داد. این مذاکرات به یک کنفرانس مطبوعاتی انجامید که در آن خبرنگاران پرسش‌های خود را مطرح کردند و پاسخ‌های خود را دریافت کردند و به نوعی این سفر گروسی به یک اطلاع‌رسانی عمومی موثر تبدیل شد.
اگر بخواهیم پیام عملیاتی جمهوری اسلامی ایران را از زبان رئیس سازمان انرژی اتمی بیان کنیم، می‌توان گفت که:
جمهوری اسلامی ایران از مدیرکل انتظار دارد که با ایفای نقش سازنده خود کمک کند تا این جریان افراطی با صدور قطعنامه‌های مداخله‌جویانه علیه برنامه هسته‌ای ایران، بر روابط ایران و آژانس تأثیر نگذارد؛ زیرا هرگونه اقدام مداخله‌جویانه بی‌تردید با واکنش فوری ما مواجه خواهد شد و صدور قطعنامه علیه جمهوری اسلامی این حق را برای ما ایجاد می‌کند که اقدامات متقابل و به موقع انجام دهیم.
اگر گروسی در آغاز سفرش پیام قطعنامه‌ای را به ارمغان آورد، در پایان سفر نیز این پیام را منتقل کرد که در صورت صدور هرگونه قطعنامه، واکنش‌های متقابل به سرعت عملیاتی خواهد شد.
بدون شک، ذهنیت گروسی تحت تأثیر ملاقات‌هایش قرار داشته و مشخص نیست که پس از این دیدارها و بازدیدها، نگرش او چقدر تغییر کرده باشد تا بتواند در گزارشی که به شورای حکام ارائه می‌دهد، مسیر درستی را معرفی کند و از اتخاذ تصمیماتی در جلسه چهارشنبه این هفته جلوگیری کند که نتیجه سفر گروسی به تهران را بی‌فایده سازد.
علاوه بر اظهارات مقامات و مسئولین کشورمان با گروسی، کارشناسانی نیز وجود دارند که بر این باورند که: حل پرونده هسته‌ای جمهوری اسلامی ایران تنها با آمد و رفت مدیرکل آژانس محقق نخواهد شد. پیشرفت قدرتمندتر در انجام محاسبات و اندازه‌گیری‌های نوترونی، تکمیل طراحی و ساخت یک راکتور قدرت کوچک با غنای بالا را می‌طلبد. راه‌اندازی راکتور آب سنگین اراک نیز توانمندی را در تکمیل طراحی و ساخت تسریع خواهد کرد.
با توجه به آشنایی تیم کارشناسی گروسی با ظرفیت‌های فنی کشورمان، به نظر می‌رسد که او و تیمش قادر به درک نظرات کارشناسان بوده و آن را در جمع‌بندی گزارش سفر خود لحاظ کنند.
آژانس در خصوص برنامه هسته‌ای ایران مسئولیت‌های خود را در دو سطح اجرا می‌کند؛ یکی نظارت کلی بر برنامه هسته‌ای که طبق پادمان بر فعالیت‌های هسته‌ای ایران به عنوان کشوری عضو NPT صورت می‌گیرد و دیگری نظارت خاصی که بعد از برجام به عهده آژانس گذاشته شده است.
پس از خروج ایالات متحده از برجام، جمهوری اسلامی ایران به مدت یک سال و نیم به تعهدات برجامی خود وفادار ماند و دسترسی‌ها را فراهم کرد، اما زمانی که سایر طرف‌های برجام نتوانستند تعادل را حفظ کنند، ایران با توجه به بندهای ۲۶ و ۳۶ برجام به اقدامات متقابل برای بازگرداندن شرایط به حالت اولیه در این روند روی آورد.
با شروع اقدامات متقابل، آژانس انتظار داشت که با رعایت ترتیبات برجامی همچنان به دسترسی‌ها ادامه دهد، اما باید توجه داشته باشد که برای اتمام مذاکراتش باید به آینده نگاه کند و بازگشت به گذشته ممکن نیست.
