عنصر اساسی در بهبود حافظه

تحقیقی جدید که در مجله «مرزها در علوم اعصاب سیستمی» منتشر شده، به بررسی تأثیر جویدن مواد مختلف بر کارایی مغز پرداخته و نتایج حیرت انگیزی را نشان می دهد؛ به گونه ای که جویدن چوب به طور قابل توجهی غلظت آنتی اکسیدان «گلوتاتیون» را در مغز افزایش می دهد، در حالی که آدامس تأثیری کمتر دارد.

تحقیقات پیشین نشان داده اند که عمل جویدن می تواند بر کارایی مغز و میزان جریان خون تأثیر بگذارد. این نکته اهمیت ویژه ای دارد، زیرا مغز نیاز مداومی به اکسیژن و مواد مغذی دارد که این نیازها از طریق سیستم گردش خون تأمین می شوند. علاوه بر این، مطالعات نشان داده اند که افرادی که با مشکلات جویدن مواجه اند، معمولاً در جنبه های شناختی دچار محدودیت هایی هستند. با این حال، چگونگی تغییرات متابولیکی در مغز به دنبال افزایش جریان خون ناشی از جویدن هنوز به طور کامل روشن نشده است.

استرس اکسیداتیو یکی از جنبه های مهمی است که در مغز بررسی می شود. این نوع استرس به آسیب های ناشی از مولکول های مضر، معروف به رادیکال های آزاد، که به سلول های مغز آسیب می زنند، مربوط می شود. این آسیب ها به ویژه در دوران پیری می توانند به کاهش کارایی مغز منجر شوند. به دلیل مصرف بالا از اکسیژن و چربی هایی که به راحتی دچار آسیب می شوند، مغز به شدت در برابر استرس اکسیداتیو آسیب پذیر است.

برای دفاع از خود، مغز از آنتی اکسیدان ها استفاده می کند که در این میان، گلوتاتیون یکی از مهم ترین آن ها به شمار می رود. این ماده به عنوان یک سپر برای سلول های مغز عمل کرده و رادیکال های آزاد مضر را از بین می برد. پژوهشگران در این تحقیق به دنبال بررسی تأثیر جویدن، به خصوص جویدن مواد با سایزهای مختلف، بر سطح این آنتی اکسیدان در مغز بودند و همچنین می خواستند دریابند آیا افزایش سطح گلوتاتیون با تغییرات در توانایی های شناختی در ارتباط است یا خیر.

برای پاسخ به این پرسش ها، گروهی از متخصصان ۵۲ دانشجوی سالم از یک دانشگاه در کره جنوبی را مورد بررسی قرار دادند. این دانشجویان به دو گروه تقسیم شدند: یک گروه به جویدن آدامس پرداختند و گروه دیگر به جویدن چوب های کوچکی شبیه به چوب بستنی مشغول شدند. پژوهشگران اطمینان حاصل کردند که دو گروه از نظر سن، جنسیت و میزان تحصیلات همتاسازی شده باشند.

بر اساس گزارشی از نشریه ایندیپندنت، متخصصان پیش از شروع جویدن و همچنین پنج دقیقه پس از آغاز آن با بهره گیری از تکنیک تصویربرداری مغزی خاصی به نام طیف سنجی تشدید مغناطیسی (Magnetic Resonance Spectroscopy)، سطح گلوتاتیون را در ناحیه ای از مغز که به قشر کمربندی قدامی معروف است، مورد اندازه گیری قرار دادند. این ناحیه به دلیل نقش حیاتی اش در کنترل شناختی و فرآیندهای فکری، توجه ویژه ای را به خود جلب کرده است.

در کنار اندازه گیری سطح گلوتاتیون، تمامی شرکت کنندگان پیش و پس از جلسه جویدن، یک آزمون شناختی را گذراندند که به هدف ارزیابی ویژگی های مختلف شناختی شامل حافظه، توجه، زبان و توانایی های بصریفضایی طراحی شده بود. این فرآیند به محققان این امکان را داد تا ارتباطی بین تغییرات شناختی و عمل جویدن را بررسی کنند.

پس از تجزیه و تحلیل داده ها، نتایج جالبی به دست آمد. ابتدا، محققان سطح گلوتاتیون را در قشر کمربندی قدامی پیش و پس از جویدن مقایسه کردند و دریافتند که در گروه جویده کننده چوب، این سطح افزایش یافته است. این یافته نشانگر این است که جویدن چوب به احتمال زیاد باعث افزایش غلظت این آنتی اکسیدان حیاتی در آن ناحیه از مغز می شود.

در عین حال، در گروهی که آدامس می جویدند، تغییر معناداری در سطح گلوتاتیون مشاهده نشد. اگرچه تفاوت آماری قابل توجهی در تغییرات گلوتاتیون دو گروه جویدنی وجود نداشت، اما روند کلی حاکی از افزایش گلوتاتیون در گروه جویدنی چوب بود.

در گام بعدی، محققان به بررسی ارتباط بین نوسانات سطح گلوتاتیون و عملکرد در آزمون های شناختی پرداختند. آن ها مشخص کردند که در گروه جویدنی چوب، افزایش سطح گلوتاتیون با نمرات آزمون های مربوط به حافظه فوری و حافظه داستانی رابطه مثبت و معناداری دارد. این بدان معناست که افرادی که پس از جویدن چوب افزایش بیشتری در سطح گلوتاتیون نشان دادند، در آزمون های حافظه نیز عملکرد بهتری داشته اند.

نکته جالب این است که چنین ارتباطی در گروهی که آدامس می جویدند، مشاهده نگردید و تغییرات معناداری در رابطه با سطح گلوتاتیون و عملکرد حافظه ای دیده نشد.

با این حال، این تحقیق همانند تمامی مطالعات دیگر دارای محدودیت هایی است که باید به آن ها توجه شود. از جمله این محدودیت ها، تمرکز بر دانشجویان جوان، محدودیت به یک ناحیه مشخص از مغز، مدت زمان کوتاه جویدن و بی توجهی به اختلافات دیگر مواد جویدنی به جز سختی آن ها می باشد.

به طور خلاصه، می توان گفت که این مطالعه دو نتیجه اصلی را تأیید کرده است: اول، جویدن چوب به افزایش تولید گلوتاتیون در مغز کمک می کند. دوم، افزایش سطح گلوتاتیون ارتباط مستقیمی با بهبود عملکردهای شناختی دارد و از آن جا که تا کنون هیچ دارویی یا روش خاصی برای افزایش سطح گلوتاتیون در مغز شناسایی نشده است، نتایج این تحقیق نشان می دهد که جویدن مواد نسبتاً سخت می تواند رویکردی مؤثر برای تقویت دفاع آنتی اکسیدانی مغز باشد.