دلایل ایجاد دل‌درد ناشی از استرس در برخی افراد چیست؟
استرس نه تنها بر روی سلامت روانی و احساسات ما تأثیر می‌گذارد، بلکه می‌تواند بر سلامت جسمی ما نیز اثر بگذارد، به ویژه در سیستم گوارش. در اینجا همه آنچه که باید درباره این پیوند بدانید و راه‌های مدیریت آن آورده شده است.
به نقل از انتخاب و از منبع انلی مای هلث؛ استرس به عنوان یک احساس گذرا یا مسأله‌ای روانی محسوب نمی‌شود، بلکه می‌تواند تأثیرات فیزیکی نیز داشته باشد، به ویژه در سیستم گوارشی. برای نمونه، آیا شمایی که قبل از ارائه‌ای مهم دچار دل درد شده‌اید یا در یک روز پر تنش به ناگاه نفخ کرده‌اید، به این مقوله فکر کرده‌اید؟ این مسائل تصادفی نیستند. ارتباط عمیقی میان مغز و روده وجود دارد و استرس عاطفی می‌تواند به صورت‌های مختلف بر عملکرد گوارش تأثیر بگذارد.
دکتر کیران پدی، متخصص برجسته گوارش و کبد در بیمارستان یاشودا در حیدرآباد، در مورد ارتباط میان استرس و روده، و علل بروز مشکلات گوارشی ماندگار ناشی از استرس مزمن، توضیحات مفیدی ارائه می‌دهد.
استرس چگونه بر سلامت روده تأثیر می‌گذارد؟
مغز و روده از طریق «محور مغز-روده» به طور پیوسته در حال برقراری ارتباط هستند. در زمان استرس، مغز هورمون‌هایی مانند کورتیزول و آدرنالین را ترشح می‌کند که تأثیر مستقیم بر روی دستگاه گوارش دارند. این وضعیت ممکن است منجر به بروز علائم ناخوشایند گوارشی از قبیل یبوست، نفخ، گرفتگی شکم و حتی دردهای شکمی بدون دلیل شود.
هنگامی که فرد دچار استرس می‌شود، بدن به حالت «مبارزه یا فرار» دچار می‌شود؛ حالتی که در آن خون‌رسانی به قلب و عضلات در اولویت قرار می‌گیرد و در نتیجه، جریان خون به اندام‌های گوارشی کاهش پیدا می‌کند. عواقب این وضعیت شامل موارد زیر است:
• کند شدن فرآیند گوارش (کاهش حرکات روده)
• سفت شدن مدفوع به علت افزیش جذب آب در روده
• انقباضات غیرطبیعی در عضلات روده، که موجب درد و نفخ می‌شود
• افزایش حساسیت روده که احساس ناراحتی را تشدید می‌کند
• اختلال در تعادل باکتری‌های مفید روده که برای فرآیند هضم ضروری هستند
چرا برخی افراد در زمان استرس بیشتر دچار دل‌درد می‌شوند؟
همه افراد در مواجهه با استرس واکنش مشابهی نشان نمی‌دهند. به گفته دکتر پدی، افرادی که در زمان استرس رژیم غذایی مناسبی ندارند—مثلاً وعده غذایی را حذف می‌کنند یا دچار پرخوری می‌شوند یا متمایل به مصرف غذاهای ناسالم‌اند—بیشتر مستعد ناراحتی‌های گوارشی خواهند بود.
استرس مزمن به همچنین می‌تواند تمایل به مصرف مواد قندی، کافئین‌دار، الکلی و حتی سیگار کشیدن را افزایش دهد که همگی می‌توانند مخاط معده را تحریک کرده و فرآیند گوارش را مختل سازند.
از طرف دیگر، استرس مزمن یا حتی استرس‌های حاد می‌توانند عملکرد روده را به طور جدی مختل کرده و موجب بروز بیماری‌هایی مانند سندرم روده تحریک‌پذیر (IBS) شوند. این عارضه زمانی بروز می‌کند که استرس باعث اختلال در حساسیت روده، ترشح آنزیم‌های گوارشی و نفوذپذیری دیواره روده گردد. دکتر پدی اشاره می‌کند که این تغییرات می‌توانند منجر به تحریک سیستم ایمنی و سیستم عصبی شوند.
علائم معمول سندرم روده تحریک‌پذیر مرتبط با استرس شامل این عناوین هستند:
• انقباضات دردناک روده
• اسهال یا یبوست
• افزایش گاز و نفخ
• عدم تعادل در باکتری‌های روده
• افزایش حساسیت روده
• «روده نشت‌کننده» که ممکن است منجر به التهاب شود
چگونه می‌توان به مدیریت مشکلات گوارشی ناشی از استرس پرداخت؟
دکتر پدی توصیه می‌کند که برای مدیریت دردهای شکمی ناشی از استرس، استفاده از تکنیک‌های مدیتیشن، تمرینات ذهن‌آگاهی، ورزش منظم و تنفس عمیق مؤثر خواهد بود. همچنین، ایشان بر اصلاح رژیم غذایی تأکید دارند، که شامل شناسایی و کاهش مصرف مواد غذایی تحریک‌کننده می‌شود.
از دیگر راهکارهای مهم، تقسیم وعده‌های غذایی به بخش‌های کوچک و متعدد در طی روز است. وعده‌های کوچک برای هضم راحت‌تر هستند و کمک می‌کنند تا از نفخ و ناراحتی جلوگیری شود. همچنین، مصرف آب کافی نیز حائز اهمیت است، زیرا به تسهیل فرآیند هضم کمک می‌کند.
اگر مشکلات گوارشی یک فرد به صورت مداوم ادامه یابد، ممکن است نیاز به درمان دارویی باشد. داروهایی مانند آنتی‌اسیدها، داروهای ضد نفخ یا داروهای ضد اسهال می‌توانند تا حدودی تسکین دهند، اما قبل از استفاده از هر گونه دارو، مشورت با یک متخصص گوارش ضروری است.
نتیجه‌گیری
سلامت روده‌های شما ارتباط نزدیکی با وضعیت روانی شما دارد. استرس تنها درگیرکننده ذهن شما نیست، بلکه تأثیرات قابل توجهی بر عملکرد دستگاه گوارش دارد. با درک این ارتباط و انجام تغییرات آگاهانه در سبک زندگی، می‌توانید از سلامت گوارشی خود در اوقات پراسترس محافظت نمایید. اگر علائم گوارشی همچنان ادامه پیدا کرد، حتماً با یک متخصص گوارش مشورت کنید تا بتوانید یک برنامه درمانی مناسب و مؤثر تدوین نمایید.
