زمان و آینده را بشناسیم
در روز شنبه (هشتم دی ماه) هفته جاری، خانم مهاجرانی، سخنگوی محترم دولت، از تصمیم جمهوری اسلامی ایران برای عدم شرکت در نمایشگاه اکسپوی ٢٠٢۵ ژاپن خبر داد. به عنوان شخصی که چهل سال پیش در نمایشگاه اکسپوی ١٩٨۵ تسکوبا در ژاپن نقش کوچکی داشتم، از شنیدن این خبر بسیار ناراحت شدم و افسوس خوردم که چرا باید دری را که آینده را به ملت کشور ما نشان می دهد، ببندیم.
از دلایل این تصمیم صرف نظر می کنم، زیرا همیشه برای انجام ندادن کاری دلیلی وجود دارد و حتی اگر دلیلی نباشد، اصلی برای توجیه آن ساخته می شود. بنابراین در اینجا قصد ندارم به منطقی یا غیرمنطقی بودن انصراف از شرکت در اکسپوی اوزاکای ژاپن بپردازم. می دانم زمان از دست رفته و نمی توان آب ریخته را جمع کرد، اما می خواهم از این موضوع به عنوان فرصتی برای صحبت در مورد دو مقوله بسیار حیاتی که سرنوشت کشورمان به آن وابسته است، بهره ببرم. یکی از این مقوله ها “زمان” و دیگری “آینده” است. این دو موضوع چنان به یکدیگر متصل هستند که حتی می توان درباره آن ها به طور همزمان بحث کرد، ولی به دلیل تفاوت هایی که دارند، در اینجا به تفکیک درباره هرکدام صحبت می شود.
در مورد اهمیت زمان، باید بیان کنم که تصمیم گیری برای انجام کاری در زمان مشخص، امری بسیار حائز اهمیت در زندگی فردی و اجتماعی است و توجه به این نکته در حکمرانی و مدیریت کلان کشور و جامعه از اهمیت بسیاری برخوردار است. اگر کاری که باید در زمانی معین انجام شود، به هر دلیلی مورد غفلت قرار گیرد، خسارت های آن در زندگی فردی محدود به چند نفر خواهد بود، اما عدم توجه به این اصل در تصمیم گیری های کلان حکومتی می تواند منجر به خسارات جبران ناپذیری برای کل کشور و مردم آن گردد.
مردم ایران به تاریخ خود افتخار می کنند، اما در عین حال، در این تاریخ پربار، با موارد متعددی مواجه هستیم که عدم توجه به انجام صحیح یا نادرست کارها در زمان مناسب، خسارات جدی را به ملت ما تحمیل کرده است. ما همه با این گزاره که گذشته چراغ راه آینده است آشنا و آن را پذیرفته ایم، اما در حال حاضر نیز درک نمی کنیم که با چه تعداد مسائل و چالش هایی روبرو هستیم که اکنون زمان حل و فصل آن هاست و اگر آن ها را نشناسیم و برای اجرای آن ها اقدام نکنیم، متحمل هیچ گونه خسارتی خواهیم شد.
مقوله دیگر که در ارتباط با زمان از اهمیت بالایی برخوردار است، آینده است. به طور صادقانه می گویم، جامعه ما در زمینه ی آینده، چشم انداز واقع بینانه ای که بر مبنای تحقیق و پژوهش باشد، ندارد و آنچه مطرح می شود، بیشتر شبیه آرزوهاست. آرزوهایی که نه تنها نقشه راهی برای تحقق آن ها وجود ندارد، بلکه برنامه ای نیز برای رسیدن به آن ها تدوین نشده است. حتی اسفناک تر از این، نبود برنامه ای برای آینده، نداشتن تصویری واقعی از آن نیز هست. برای ما آینده مانند جزیره ای ناشناخته است که کشتی ما دچار طوفان می شود و روزی به آن جزیره می رسد و ما وقتی وارد آن می شویم، با شگفتی شروع به کشف آن می کنیم در حالی که می توانستیم با آینده شناسی، بدون شگفتی وارد آینده شویم و جایگاه خود را در آن از پیش تعریف کرده باشیم.
امروز فناوری هایی چون آسانسور به اندازه ی پله ها و نردبان ها برای مردم آشنا هستند، ولی در اکسپوی ١٨۵٣ نیویورک به عنوان نمایانگر فناوری های پیشرفته معرفی شدند، چنانکه تلفن در اکسپوی ١٨٧۶ فلادلفیا و تلفن بی سیم و ماشین های برقی در اکسپوی اوزاکای ١٩٧٠. آنچه امروز در بسیاری از زمینه های فناوری برای ما عادی به نظر می رسد، روزی به عنوان ایده های نو در نمایشگاه ها به جهانیان معرفی شده اند و آن کسانی که این فناوری ها و ایده ها را دیده و به کار گرفتند، بی تردید برنده ی آینده شدند.
اکسپوی ٢٠٢۵ اوزاکای ژاپن که با هدف گردهم آوردن ایده ها، نوآوری ها، ابتکارات و فناوری های نوین در زمینه های ارتباطات، هوش مصنوعی، رباتیک و علوم زیستی از تاریخ ٢۴ فروردین تا ٢۱ مهر ١۴٠۴ به مدت ١٨۴ روز برگزار خواهد شد، فرصتی است که می توان از آن به وسیله ی آن آینده ی جهان و بشریت را مشاهده کرد و برای خوب یا بد آن طرح ریزی کرد.
اکنون که به هر دلیلی حضور رسمی جمهوری اسلامی ایران در این نمایشگاه منتفی شده است، توصیه می شود که نهادهای مسئول (خارجه، علوم، ارشاد، صمت) تحت نظارت معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری با بهره مندی از ظرفیت ها و توانمندی های بخش خصوصی، برنامه هایی را تنظیم کنند تا نخبگان، پژوهشگران و کارآفرینان کشور به نحوی در این نمایشگاه حضور پیدا کنند و از ایده ها و ابتکارات و نوآوری های معرفی شده، برای کشور خود بهره برداری کنند.
