اسیدهای چرب چه نقشی در مهار پیشرفت سرطان ایفا می‌کنند؟

وجود مقادیر زیاد اسیدهای چرب امگا-۶ در بدن، که ممکن است از طریق مصرف غذاهای بسیار فرآوری‌شده وارد سیستم شود، می‌تواند تأثیرات مثبت ضد التهابی و ضد توموری اسید چرب ضروری دیگری به نام امگا-۳ را دچار اختلال کرده و آن‌ها را تضعیف کند.

دکتر «تیموتی یتمن»، نویسنده اصلی این تحقیق، که روز سه‌شنبه در نشریه «گات»، متعلق به انجمن گوارش انگلیس منتشر گردید، خاطرنشان کرد: در هر روز، تغییرات مختلفی در دستگاه گوارش اتفاق می‌افتد و معمولاً این تغییرات به سرعت توسط سیستم ایمنی بدن و با کمک مولکول‌ها یا واسطه‌های مرتبط با امگا-۳ کنترل می‌شوند.

او تصریح کرد: با این حال، در صورتی که بدن برای سال‌ها تحت تأثیر التهاب مزمن ناشی از نوعی امگا-۶ قرار گیرد که معمولاً در غذاهای فرآوری شده و ناسالم یافت می‌شود، احتمال تثبیت شدن این تغییرات افزایش یافته و مقابله بدن با آن‌ها دشوار‌تر می‌گردد.

کارشناسان بیان می‌کنند که رژیم غذایی آمریکایی به طور معمول غنی از اسیدهای چرب امگا-۶ است و این به دلیل مصرف وسیع فست‌فودها و تولید غذاهای بسیار فرآوری‌شده است که اکنون بالغ بر ۷۰ درصد از عرضه غذایی ایالات متحده را تشکیل می‌دهند. اسید لینولئیک، یک نوع اسید چرب امگا-۶، در روغن‌های ذرت، بادام‌زمینی، سویا و آفتابگردان شایع بوده و متداول‌ترین نوع امگا-۶ در رژیم غذایی آمریکایی به شمار می‌آید.

بسیاری از افراد دچار عدم تعادل مشهودی میان اسیدهای چرب امگا-۶ و امگا-۳ هستند. بر اساس یک مطالعه منتشر شده در نوامبر ۲۰۱۵، سطح اسید لینولئیک در بافت چربی آمریکایی‌ها در طی ۵۰ سال گذشته به میزان ۱۳۶ درصد افزایش یافته است.

دکتر «بیل هریس»، استاد رشته طب داخلی در مدرسه پزشکی سانفورد دانشگاه داکوتای جنوبی، بیان کرد: آمریکایی‌ها به دلیل عدم تمایل به مصرف ماهی‌های چرب که منبع بسیار خوبی از امگا-۳ هستند، نتوانسته‌اند مقادیر کافی از این اسید چرب دریافت کنند.

او افزود: این امر به دلیل مصرف بیش از حد امگا-۶ نبوده، بلکه مشکل ناشی از کمبود اسیدهای چرب امگا-۳ است.

کدام اسیدهای چرب ضروری‌اند؟

بر اساس گزارش یورونیوز، هر دو نوع اسیدهای چرب غیراشباع امگا-۳ و امگا-۶ برای سلامت انسان لازم هستند. بدن انسان قادر به تولید آن‌ها به‌تنهایی نیست و باید آن‌ها را از طریق غذاهای مصرفی تأمین کند.

اسیدهای چرب امگا-۳ که در مقادیر بالا در ماهی‌های چرب، همچنین در دانه‌های کتان و چیا، گردو و کاج یافت می‌شوند، برای حفظ سلول‌های بدن، تأمین انرژی، تقویت سیستم دفاعی و کاهش التهاب در بدن ضروری هستند. اما باید در نظر داشت که مصرف بیش از حد امگا-۳ می‌تواند اثرات منفی به همراه داشته باشد.

اسیدهای چرب امگا-۶ نیز برای حفظ سلامتی بدن اهمیت دارند. این مولکول‌ها می‌توانند رشد مو و پوست را تحریک کرده، متابولیسم را تنظیم کرده و سلامت استخوان‌ها را تقویت کنند و در برخی شرایط خاص، ویژگی‌های ضد التهابی نیز از خود نشان می‌دهند.

اما برخی از انواع امگا-۶ می‌توانند به مولکول‌هایی تبدیل شوند که عامل آغاز التهاب در بدن هستند. این در شرایطی که بدن بخواهد به سرعت با یک مهاجم یا تومور مقابله کند، چندان مشکل‌ساز نیست، ولی اگر التهاب به مدت طولانی بدون درمان باقی بماند، ممکن است خطرناک شود.

فزاینده‌ای خطرناک

روند رو به رشد سرطان کولورکتال (روده بزرگ) که زمانی به افراد مسن محدود می‌شد، اکنون در حال گسترش در بین جوانان به ویژه در سنین ۲۰ سالگی است و تعداد موارد تشخیص آن در افراد زیر ۵۰ سال در ایالات متحده و سراسر دنیا همچنان رو به افزایش است.

تحقیقات نشان می‌دهد که جوانان نسل هزاره، متولدین بین سال‌های ۱۹۸۱ تا ۱۹۹۶، در مقایسه با افرادی که در سال ۱۹۵۰ به دنیا آمده‌اند، دو برابر بیشتر در معرض ابتلا به سرطان کولورکتال قرار دارند.

این نوع سرطان در میان مردان جوان، یکی از کشنده‌ترین انواع سرطان محسوب می‌شود. برای زنان جوان، سرطان کولورکتال پس از سرطان سینه و ریه، سومین سرطان کشنده به حساب می‌آید.

متخصصان هنوز به‌طور کامل از دلایل افزایش خطر ابتلا به سرطان کولورکتال در میان افراد جوان پیشرفته آگاهی ندارند. به گفته دکتر «رابین مندلسون»، متخصص گوارش، ژنتیک ممکن است نقش مهمی ایفا کند، اما این بیماری در میان بیمارانی که هیچ سابقه خانوادگی ندارند نیز دیده می‌شود. او افزود که افزایش چاقی می‌تواند یکی از دلایل این وضعیت باشد، در حالی که برخی از بیماران جوان حتی گیاه‌خوار هستند یا ورزش‌های متوالی انجام می‌دهند.

با این حال، شواهد زیادی وجود دارد که نشان می‌دهد رژیم غذایی نامناسب شامل غذاهای فرایند شده به شدت، مصرف گوشت قرمز و فرآورده‌های گوشتی نظیر ژامبون، بیکن، سوسیس و هات‌داگ، به همراه کمبود میوه‌ها و سبزیجات تازه، می‌تواند در بروز سرطان روده بزرگ در سنین پایین مؤثر باشد.

کاهش التهاب برای بهبود وضعیت بدن

در یک مطالعه جدید، پژوهشگران از نمونه‌های بافت سرطانی کولورکتال ۸۰ بیمار در ایالات متحده استفاده کرده و آن‌ها را با بافت‌های طبیعی روده همان بیماران مقایسه کردند. هدف از این تحقیق شناسایی واسطه‌های ضد التهابی خاصی بود که در بدن از اسیدهای چرب امگا-۳ تولید می‌شوند، از جمله اسید ایکوزاپنتاانوئیک (EPA) و اسید دوکوزاهگزانوئیک (DHA) که نقش مهمی در کاهش التهاب دارند.

این واسطه‌های ضد التهابی شامل رزوولین‌ها، لیپوکسین‌ها، پروتکتین‌ها و مارسین‌ها هستند که اثرات قوی ضد التهابی دارند و به بافت‌های ملتهب کمک می‌کنند تا در زمان عدم نیاز به پاسخ التهابی، به وضعیت طبیعی خود بازگردند.

دکتر تیموتی یتمن، نویسنده ارشد این تحقیق، توضیح داد: برای بهبودی از آسیب یا عفونت، دو مرحله وجود دارد. ابتدا، سیستم ایمنی بدن به وسیله التهاب با عفونت مبارزه می‌کند، مانند تب، و سپس همان التهاب را با واسطه‌های ضد التهابی خاصی که از مشتقات امگا-۳ به وجود آمده‌اند، کاهش می‌دهد.

دکتر «گانش هالاد»، استادیار پزشکی داخلی در دانشگاه فلوریدای جنوبی، یکی از نویسندگان این مطالعه، گفت: با این حال، واسطه‌های ناشی از امگا-۳ تنها زمانی در وهله اول عمل می‌کنند که بدن در حال مقابله با التهاب است و بنابراین تشخیص آن در آغاز التهاب به آسانی امکان‌پذیر نیست.

او توضیح داد برای حل این معضل از یک تکنیک تحلیلی بسیار حساس استفاده کرده‌اند تا مقادیر جزئی از واسطه‌های امگا-۳ را در نمونه‌های تومور سرطانی شناسایی و همزمان سطح امگا-۶ را اندازه‌گیری کنند.

هالاد ادامه داد: این اولین تحقیق است که به‌طور جامع چگونگی تعامل مولکول‌های حاصل از امگا-۳ و امگا-۶ را در تومور سرطانی و بافت طبیعی کنترل‌شده از همان بیمار بررسی می‌کند.

او بیان کرد: ما دریافتیم که بافت کنترل، تعادل بسیار مناسبی از مولکول‌های امگا-۶ و امگا-۳ دارد. اما در محیط میکروتومور، عدم تعادل قابل توجهی مشاهده کرده‌ایم. چربی‌های امگا-۶ که از غذاهای فوق‌فرآوری‌شده وارد بدن می‌شوند، مولکول‌های پیش‌التهابی بیشتری در درون تومور سرطانی ایجاد می‌کنند، اما در بافت کنترل این وضعیت برعکس است.

نتایج این تحقیق نشان می‌دهد که در عدم وجود مقدار کافی از امگا-۳ برای تنظیم واکنشی التهابی که بدن در پاسخ به سرطان ایجاد می‌کند، التهاب ادامه پیدا کرده و به دی‌ان‌ای سلولی آسیب بیشتری وارد کرده و فضایی مناسب برای رشد بیشتر سرطان فراهم می‌آورد.

افزایش امگا-۳ در برنامه غذایی

کارشناسان توصیه می‌کنند که تا حد ممکن امگا-۳ را از طریق رژیم غذایی تأمین کنید. اسیدهای چرب امگا-۳ مانند EPA و DHA در ماهی‌های چرب موجود است.

انجمن قلب آمریکا توصیه می‌کند که دو وعده از این ماهی‌ها در هر هفته مصرف شود، به‌طوری که هر وعده شامل حدود ۸۵ گرم یا تقریباً سه چهارم فنجان ماهی خرد شده باشد. برخی گونه‌های ماهی، به ویژه نوع‌های بزرگتر مثل تن، ممکن است حاوی سطوح بیشتری از جیوه یا آلودگی‌های محیطی باشند، لذا بهتر است تنوعی از غذاهای دریایی مصرف کنیم تا خطر این موضوع کاهش یابد.

یک نوع دیگر از اسید چرب امگا-۳ به نام آلفا-لینولنیک اسید (ALA) در مغزها و دانه‌هایی مانند گردو، دانه کتان و دانه چیا وجود دارد. بر اساس اطلاعات موجود در وب‌سایت مدرسه پزشکی هاروارد، دانه‌های کتان و روغن دانه کتان بیشترین مقادیر ALA را دارا هستند. می‌توانید دانه‌های کتان یا دانه چیا را به ماست اضافه کرده و در طول روز مقادیر کمی از مغزها را به عنوان میان‌وعده مصرف نمایید.

همچنین مصرف مکمل روغن ماهی با کیفیت مناسب می‌تواند مفید باشد. بر اساس وب‌سایت هاروارد، مصرف این مکمل‌ها ممکن است عوارضی نظیر بوی بد دهان و عرق، سردرد و مشکلات گوارشی مانند سوزش معده، تهوع یا اسهال به همراه داشته باشد.

چون امگا-۳ها تأثیرات رقیق‌کننده خون دارند، کارشناسان توصیه می‌کنند که پیش از شروع مصرف آن‌ها (یا هر مکمل دیگری) با پزشک مشورت کنید. محدودیت‌های مختلفی برای انواع امگا-۳ بسته به سن و وضعیت سلامتی افراد وجود دارد.