اسطوره های ادبی جهان که در سال 2024 از دنیا رفتند

سال ۲۰۲۴ برای عرصه ادبیات نیز به همراه از دست دادن هایی همراه بود و چهره های برجسته ای چون پل آستر، آلیس مونرو، اسماعیل کاداره و دیگر نویسندگان ماندگار در این سال دار فانی را وداع گفتند و اثری همیشه ماندگار از خود به جا گذاشتند.

ادبیات جهانی در سال ۲۰۲۴ شاهد غیبت بزرگان خود بود که هر یک با قلم شگفت انگیز خود تأثیرات عمیقی بر هنر و فرهنگ گذاشتند. از پل آستر، نویسنده بزرگ آمریکایی که به واسطه سه گانه نیویورک به شهرتی جهانی دست یافت، تا آلیس مونرو، نویسنده برنده نوبل که تفسیرهای عمیق از زندگی روزمره را با زبانی ساده ارائه می داد. همچنین، نویسندگانی همچون اسماعیل کاداره، غول ادبیات آلبانی، و ماریز کُنده، صدای استعمارزدایی و مبارزات کارائیب، نیز به دنیای ادبیات وداع گفتند و آثار با ارزشی برای نسل های آینده به جا گذاشتند.

 

در ادامه به مهم ترین چهره های ادبی که در سال ۲۰۲۴ درگذشتند، نگاهی خواهیم داشت:

پُل آستر

پل آستر، نویسنده آمریکایی سه گانه «نیویورک»، یکی از شخصیت های کلیدی ادبی بود که در سن ۷۷ سالگی از دنیا رفت. داستان های او سرشار از مضامین تصادف، شانس و سرنوشت هستند. بسیاری از شخصیت های داستان هایش خود به عنوان نویسنده حاضرند و آثارش به صورت خودارجاعی بیان می شوند، به طوری که شخصیت هایی از رمان های اولیه در آثار بعدی مجدداً ظاهر می شوند.

پُل آستر در سال ۱۹۴۷ در نیوجرسی به دنیا آمد و تحصیلات خود را در دانشگاه کلمبیا گذراند. وی در اوایل دهه ۷۰ میلادی به پاریس رفت و در عرصه های مختلفی از جمله ترجمه فعالیت کرد. در سال ۱۹۷۴ به ایالات متحده آمریکا بازگشت و در ژانویه ۱۹۷۹ میلادی پدرش را از دست داد که این واقعه به انگیزه ای برای نگارش نخستین کتاب خاطراتش تبدیل شد و آثاری با عنوان «اختراع انزواء» در سال ۱۹۸۲ به چاپ رسید.

وی با انتشار «شهر شیشه» در سال ۱۹۸۵ که نخستین جلد از سه گانه «نیویورک» به شمار می رفت، به موفقیت چشمگیری دست یافت. آستر در طول دهه های ۸۰، ۹۰ و ۲۰۰۰ میلادی ده ها رمان منتشر کرد که از آن جمله می توان به «قصر ماه»(۱۹۸۹)، «موسیقی شانس»(۱۹۹۰)، «کتاب توهم»(۲۰۰۲) و «شب پیشگویی»(۲۰۰۳) اشاره کرد.

آلیس مونرو

آلیس مونرو، نویسنده کانادایی برنده نوبل ادبیات و یکی از بزرگترین داستان نویسان کوتاه، در سال ۲۰۲۴ در سن ۹۲ سالگی درگذشت. او بیش از ۶۰ سال زندگی روزمره را از دریچه داستان کوتاه با نگاهی عمیق بررسی می کرد و سال ها درگیر زوال عقل بود.

آثار مونرو که زمانی به عنوان «چخوف کانادایی» معرفی می شد، به مسائلی پرداخت که معمولاً در ادبیات اصلی نادیده گرفته می شدند. با افزایش شهرتش، داستان های کمتر دیده شده از شخصیت های ساده در شهرهای کوچک کانادایی، جوایز بین المللی زیادی، از جمله نوبل ادبیات ۲۰۱۳ را برای او به ارمغان آورد.

در سال ۱۹۶۸، با انتشار اولین جلد از مجموعه داستان کوتاه «رقص لاله های خوشحال» موفق به دریافت جایزه گاورنر جنرال کانادا شد. این موفقیت با انتشار کتاب «زندگی های دختران و زنان» در سال ۱۹۷۱ و «فکر می کنی چه کسی هستی؟» در سال ۱۹۷۸ ادامه یافت که دومی نیز دومین جایزه گاورنر جنرال را نصیبش کرد.

بسیاری از کتاب های او در نشریات معتبر چون نیویورکر، گرند استریت، آتلانتیک مانسلی و پاریس ریویو منتشر شده و در دسترس علاقه مندان قرار گرفتند. سپس رمان «خرسی که کوه را به تسخیر درآورد» را نوشت که به فیلمی به کارگردانی «سارا پولی» تبدیل شد و در جشنواره تورنتو ۲۰۰۶ مورد تقدیر قرار گرفت.

در سال ۲۰۰۶ کتاب «دورنمای کاسل راک» را به چاپ رساند و در سال های بعد نیز رمان«شادی فراوان» را به رشته تحریر درآورد.

آخرین داستان بلند او در سال ۲۰۱۲ با عنوان «زندگی عزیز» و آخرین مجموعه داستانی اش در سال ۲۰۱۱ منتشر شد.

آلیس مونرو گاهی همپای آنتوان چخوف روس شناخته می شود و در سال ۲۰۰۹ موفق به دریافت جایزه بین المللی من بوکر شد.

همچنین در سال ۲۰۰۵، مدال افتخار ادبیات از انجمن ملی هنرهای ایالات متحده را دریافت کرد و در سال ۲۰۱۰ نشان شوالیه فرانسه را به گردن آویخت.

اسماعیل کاداره

اسماعیل کاداره، که به عنوان غول ادبیات آلبانی شناخته می شد، در سن ۸۸ سالگی درگذشت و بیش از ۶۰ سال در زمینه شعر و ادبیات داستانی فعالیت کرده بود.

او در رمان هایی نظیر «ژنرال ارتش مرده»، «محاصره» و «قصر رویاها»، به بررسی جامعه معاصر با استفاده از تمثیل و اسطوره شناسی پرداخت. پس از فرار او به پاریس، تنها چند ماه پیش از فروپاشی دولت کمونیستی آلبانی در سال ۱۹۹۰، شهرت او همچنان در حال افزایش بود چرا که در داستان هایش به مردم این منطقه رجوع می کرد.

کاداره نخستین مجموعه شعر خود را در سن ۱۷ سالگی منتشر کرد. پس از تحصیل در دانشگاه تیرانا، برنده بورسیه دولتی برای ادامه تحصیل در موسسه گورکی در مسکو شد. وی در سال ۱۹۶۰ با رمانی درباره دو دانش آموز که یک متن گمشده را بازیابی کردند به تیرانا بازگشت و چکیده ای از این رمان که در مجله ای چاپ شد، بلافاصله توقیف گردید.

سه سال بعد با رمان «ژنرال ارتش مرده»، که به داستان یک ژنرال ایتالیایی می پرداخت که در دهه ۱۹۶۰ به آلبانی سفر می کند تا بقایای سربازان ایتالیایی کشته شده در جنگ جهانی دوم را پیدا کند، از سانسور عبور کرد.

سال گذشته، امانوئل مکرون، رئیس جمهور فرانسه، در سفرش به پایتخت آلبانی، به وی نشان افتخار لژیون دونور را اهدا کرد. فرانسه پیش از این او را به عنوان دستیار خارجی آکادمی علوم اخلاقی و سیاسی و فرمانده لژیون برگزیده بود.

کاداره به دلیل فعالیت هایی که شامل بیش از ۸۰ رمان، نمایشنامه، فیلمنامه، شعر، مقاله و مجموعه داستان می شود، جوایز بین المللی مختلفی از جمله جایزه بوکر بین المللی را به خود اختصاص داد و آثارش به ۴۵ زبان ترجمه شده است.

نیکی جیووانی

نیکی جیووانی، شاعر برجسته آمریکایی و یکی از صداهای پیشگام جنبش هنر سیاه پوستان در دهه ۱۹۶۰، در ۸۱ سالگی درگذشت.

او در سال ۱۹۶۸ با انتشار دو مجموعه شعر تحت عنوان های «احساس سیاه، صحبت سیاه» و «قضاوت سیاه»، فعالیت خود را آغاز کرده و یک حرفه ادبی موفق با بیش از ۳۰ کتاب از جمله «کسانی که بر بادهای شب سوارند» و «دوچرخه ها: عاشقانه های نیکی جیووانی» را رقم زد.

در دهه ۱۹۷۰، جیووانی با خلق اشعاری در مورد آزادی سیاه پوستان و همچنین عشق، جنسیت و شیرینی های روزمره زندگی خانوادگی، به یک چهره عمومی تبدیل شده بود.

در زمان وفاتش، او در حال کار بر روی مجموعه شعری نهایی و همچنین خاطراتی با عنوان «خیابانی به نام مولوینی» بود.

جان بارت

جان بارت، نویسنده معروف و شناخته شده در عرصه پست مدرنیسم، در سن ۹۳ سالگی دار فانی را وداع گفت. او نویسنده ای باهوش و شوخ بوده و آثار تاریک کمیک و پیچیده اش حول محور هنر ادبیات می چرخید و مبحث های فراوانی در زمینه داستان نویسی ایجاد کرده است.

بارت به همراه ویلیام گس، استنلی الکینز و دیگر همتایانش بخشی از یک موج نوین در دهه ۱۹۶۰ بودند که به چالش کشیدن معیارهای زبان و ساختار داستان را به عهده داشتند. او در مجموع نویسنده ۲۰ کتاب از جمله «عامل ساتوید» و «گیلز گوت بوی» بود و به عنوان مربی نویسندگی در کالج، به دفاع از پست مدرنیسم در ادبیات پرداخت و بر این باور بود که دیگر زمان استفاده از اشکال قدیمی تمام شده و نیاز به رویکردهای نوین احساس می شود.

در سال ۱۹۶۶، رمان پرفروش «گیلز گوت بوی» را منتشر کرد و سال بعد، مانیفستی به نام «ادبیات فرسودگی» را نوشت که در آن استدلال می کند رمان سنتی از «استفاده از فرم های خاص» رنج می برد.

در مقاله ای که ۱۳ سال بعد منتشر کرد، تحت عنوان «ادبیات پُر کردن»، توضیح داد که منظورش از مرگ رمان، این نیست بلکه صرفاً به یک رویکرد جدید نیاز دارد. او مکرراً ارتباط بین نویسنده و مخاطب را با طعنه و طنز بررسی می کرد.

نخستین رمان جان بارت با عنوان «اُپرای شناور» نامزد جایزه کتاب ملی آمریکا شد. او در سال ۱۹۶۸ نیز با مجموعه داستان «گمشده در شهر بازی» برای همین جایزه نامزد گردید و در نهایت در سال ۱۹۷۳ برای مجموعه داستان «شیمرا» برنده این جایزه شد.

همچنین، در سال ۱۹۷۹ با رمان «نامه ها» که در آن شخصیت های شش رمان اولش برای یکدیگر می نوشتند، قراردادهای ادبی را به چالش کشید. آخرین اثر او، مجموعه ای از مقالات غیرداستانی با عنوان «پس نوشته ها: چند خط نوشت نهایی» در سال ۲۰۲۲ منتشر شد.

ماریز کُنده

ماریز کُنده، نویسنده ای از گوادلوپ که به بررسی موضوعات استعمار و برده داری می پرداخت، در سن ۹۰ سالگی در جنوب فرانسه درگذشت. او که به عنوان یکی از گزینه های دریافت جایزه نوبل ادبیات شناخته می شد، در سال ۲۰۱۸ مقام نخستین برنده جایزه جایگزین نوبل ادبیات را به خود اختصاص داد.

این جایزه به سبب عدم برگزاری نوبل به دلایل اخلاقی در آکادمی سوئد (مرجع برندگان نوبل ادبیات) تأسیس شده بود و به این نویسنده اهل گوادلوپ، یکی از مناطق فرادریایی فرانسه اهدا شد.

رمان حماسی پرفروش او در سال ۱۹۸۴ با عنوان «سِگو» و دنباله آن «فرزندان سگو»، زندگی یک خانواده در دربار سلطنتی مالی را در طول چند نسل روایت می کند و تحسین جهانی را برایش به ارمغان آورد. رمان «سگو» تعدادی جوایز را برای کُنده به ارمغان آورد.

ماریز کُنده پس از آن به تدریس ادبیات در دانشگاه کلمبیا در نیویورک، چندین دانشگاه دیگر در ایالات متحده و دانشگاه سوربن در پاریس ادامه داد. او در رمان های بعدی اش نظیر «من، تیتوبا: جادوگر سیاه سالم» و «کریول زیبا» به تحلیل روابط نژادی، فمینیسم و مبارزات مهاجران سیاه پوست کارائیب در غرب پرداخت.

این نویسنده در سال ۲۰۰۱ نیز به خاطر دستاوردهایش در هنر و ادبیات، نشان هنر و ادب فرانسه را دریافت کرد.

چیونگ یائو

چیونگ یائو، یکی از نویسندگان پرطرفدار رمان های عاشقانه به زبان چینی و همچنین تهیه کننده ای با تبار تایوانی، در سن ۸۶ سالگی به علت خودکشی جان خود را از دست داد.

او نویسندگی را از سن ۱۸ سالگی آغاز کرد و بیش از ۶۰ رمان منتشر کرد که بسیاری از آن ها به اقتباس های سینمایی و سریالی تبدیل شدند و در طول دهه ها طرفداران بسیاری را جذب کردند. او همچنین فیلمنامه نویس و تهیه کننده ای موفق بود و یکی از آثار مشهورش، سریال تلویزیونی «شاهزاده زیبای من» است که سکوی پرتاب شماری از ستاره های معروف نیز بوده است.

نخستین رمان چیونگ یائو تحت عنوان «بیرون از پنجره» بود که از داستان عاشقانه اش با معلم دبیرستانش الهام گرفته شده و به محبوبیت بالایی دست پیدا کرد.

سریال تلویزیونی «شاهزاده زیبای من» که داستانی مشابه با سیندرلا در دوران دودمان چینگ قرن هجدهم را روایت می کند، یکی از محبوب ترین سریال های درام به زبان چینی محسوب می شود.

این سریال آغازگر حرفه بازیگرانی چون فن بینگ بینگ، ستاره معروف چینی، بوده و او بعدها به یکی از بزرگترین ستارگان چین تبدیل شد. بازیگران اصلی این سریال، روبی لین و ژائو وی، به چهره هایی شناخته شده در میان مخاطبان چینی تبدیل شدند.

از سال های ۱۹۶۴ تا ۱۹۸۳، آثار چیونگ یائو به ۵۰ فیلم اقتباس شدند و به همین دلیل اصطلاح «فیلم چیونگ یائو» به یک ژانر مستقل مبدل گشت. رمان های او و اقتباس های سینمایی اش موجی به نام «تب چیونگ یائو» را در هنگ کنگ و تایوان به تصویر کشید.

الیاس خوری

الیاس خوری، رمان نویس سرشناس لبنانی و یکی از نبودن روشنفکران تأثیرگذار لبنان، سال گذشته در سن ۷۶ سالگی درگذشت.

خوری که در ۱۲ ژوئیه ۱۹۴۸ در بیروت به دنیا آمد، همواره حامی حقوق فلسطینی ها بود. نخستین رمانش را در سال ۱۹۷۵ منتشر کرد و اما دومین رمان او تحت عنوان «کوه کوچک» که در سال ۱۹۷۷ بر اساس جنگ داخلی ویرانگر لبنان نوشته شده، به موفقیت چشمگیری دست یافت. رمان «باب الشمس» یا «دروازه خورشید»، که در سال ۲۰۰۰ منتشر شد، درباره پناهندگان فلسطینی در لبنان از سال ۱۹۴۸ روایت دارد. فیلمی براساس این رمان نیز ساخته شد.

بقیه رمان های او نظیر «سفر گاندی کوچک» ۱۹۸۹، «سرزمین غریبان» ۱۹۹۳، «یال و» ۲۰۰۲ و «سینالکول» نیز از شهرت بالایی برخوردارند.

علاوه بر این، آثار او به چندین زبان از جمله فرانسوی، انگلیسی، آلمانی، ایتالیایی، سوئدی، نروژی، هلندی و عبری ترجمه شده است. خوری به عنوان استاد در دانشگاه های مختلف از جمله نیویورک، کلمبیا، پرینستون و هیوستون و همچنین دانشگاه لندن تدریس کرده می باشد.

ژاک روبو

ژاک روبو، شاعر برجسته فرانسوی که در ۹۲ سالگی درگذشت، برنده جایزه گنکور برای شعر در سال ۲۰۲۱ بود و مجموعه ای منحصر به فرد و ارزشمند از خود به یادگار گذاشت که در سرتاسر جهان منتشر شده است.

این شاعر در سال ۲۰۲۱ آخرین مجموعه مهم خود را با عنوان «سقوط، پرش و سایر اشعار ساده» منتشر کرده بود.

ژاک روبو، نخستین مجموعه شعرش را در سن ۱۲ سالگی به چاپ رساند و به دنبال آن، سه گانه «هورتنس ربوده شده» و «هورتنس در تبعید» را در یک پروژه رمان نویسی وسیع در سال ۱۹۹۰ کامل کرد. همچنین در یک پروژه بلندپروازانه، با الهام از زندگی نامه «آتش سوزی بزرگ لندن»، کارهایی را در ۵ جلد با حدود ۲۰۰۰ صفحه که در سال ۲۰۰۹ منتشر شد، جمع آوری کرد.

اسکات مومدی

اسکات مومدی، داستان نویس برنده جایزه پولیتزر که نخستین رمانش «خانه ای ساخته شده از سپیده دم» به عنوان نقطه عطفی در ادبیات معاصر بومیان آمریکا شناخته می شود، در ۸۹ سالگی از دنیا رفت.

این رمان که در سال ۱۹۶۸ منتشر شد، داستان سربازی از جنگ جهانی دوم را روایت می کند که پس از بازگشت به خانه، در تلاش است تا خود را با شرایط جدید وفق دهد. این داستان برگرفته از تجربیات خود نویسنده در نیومکزیکو و نیز چالش های او بین سنت های اجدادش و دنیای بیرونی است.

اسکات مومدی به عنوان نخستین نویسنده بومی آمریکایی که برنده جایزه پولیتزر در بخش داستانی شد، رمانش به معرفی و ظهور نسلی از نویسندگان بومی دیگر، نظیر لزلی مارمون سیلکو، جیمز ولش و لوئیز اردریچ کمک کرد.

رابرت تاون

رابرت تاون، فیلمنامه نویس برنده اسکار فیلم «محله چینی ها»، که به عنوان یکی از بهترین فیلمنامه های تاریخ به شمار می رود، در سن ۸۹ سالگی درگذشت. معروف ترین اثر او برای فیلم درخشان «محله چینی ها» که به کارگردانی رومن پولانسکی ساخته شد، موجب کسب جایزه اسکار بهترین فیلمنامه اصلی برای او شد و او همچنین برای سه فیلمنامه دیگر، شامل «آخرین مارمویت»، «شامپو» و «گریستروک» نامزد دریافت جوایز بود. در سال ۱۹۹۷، جایزه یک عمر دستاورد را از انجمن نویسندگان آمریکا به دست آورد.

او به نگارش فیلمنامه فیلم مشهور «بانی و کلاید» بدون ذکر نام نیز کمک کرد و مدت ها به عنوان یک سایه نویس محبوب در هالیوود فعالیت داشت، و به نگارش فیلمنامه «پدرخوانده» اثر فرانسیس فورد کاپولا و «بهشت می تواند صبر کند» از وارن بینی نیز کمک های شایانی کرد. اما در نهایت او به عنوان نویسنده فیلمنامه «آخرین ماموریت» ساخته هال اشبی و فیلم کمدی «شامپو» مشهور شد و با «محله چینی ها» که در زمان رکود بزرگ به وقوع پیوسته، به اوج شهرت رسید.

از آن زمان تا به حال، فیلمنامه «محله چینی ها» به عنوان یکی از الگوهای کلیدی در کلاس های فیلم نویسی به کار گرفته می شود.

تاون بعدها با تام کروز در فیلم «شرکت» به کارگردانی «سیدنی پولاک» و همچنین در دو فیلم اول سری «ماموریت غیرممکن» همکاری نمود. آخرین فیلم او تحت عنوان «از غبار بپرس» در سال ۲۰۰۶ منتشر شد که هم نگارش فیلمنامه و هم کارگردانی آن را بر عهده داشت.