سرنوشت جهانی شدن «دره خرم‌آباد» به تصمیم یونسکو بستگی دارد/ کنارصندل نماد هویت ماست
معاون میراث‌فرهنگی کشور:
قائم‌مقام وزیر و معاون میراث‌فرهنگی کشور در پاسخ به برخی اخبار مربوط به ارزیابی ایکوموس در ارتباط با پرونده «غارهای پیش از تاریخ و مجموعه قلعه فلک‌الافلاک دره خرم‌آباد»، بر اهمیت نقش مشورتی این نهاد تأکید کرد و گفت: شورای بین‌المللی بناها و محوطه‌ها (ایکوموس) یکی از سه نهاد مشورتی رسمی یونسکو در فرآیند ثبت جهانی آثار فرهنگی محسوب می‌شود و دیدگاه این نهاد تنها یک تحلیل فنی به حساب می‌آید و نه تصمیم نهایی.
او ادامه داد: طبق رویه معمول، ایکوموس پس از انجام بررسی‌های میدانی، مطالعه مدارک و ارزیابی وضعیت حفاظت از آثار، گزارشی فراهم می‌آورد و آن را همراه با یکی از چهار پیشنهاد یعنی ثبت، ثبت مشروط، تعویق یا عدم ثبت به کمیته میراث جهانی ارائه می‌دهد. در حقیقت، تصمیم سرنوشت‌ساز درباره ثبت یا عدم ثبت هر اثر، به طور انحصاری به عهده کمیته میراث جهانی یونسکو است که از نمایندگان رسمی ۲۱ کشور منتخب تشکیل شده است.
دارابی با اشاره به موفقیت‌های گذشته ایران در پرونده‌های پیشین، یادآور شد: در مواردی همچون ثبت راه‌آهن سراسری ایران، کاروانسراهای ایران و میمند، علی‌رغم برخی مخالفت‌های اولیه، با تکیه بر مستندات علمی، پیگیری‌های دیپلماتیک و انسجام کارشناسی، موفق به جلب نظر مثبت کمیته به نفع کشورمان شدیم.
معاون میراث‌فرهنگی کشور در پاسخ به شایعاتی که به حذف قلعه فلک‌الافلاک از این پرونده اشاره داشت، تصریح کرد: این قلعه جزئی از پرونده به حساب آمده و بخشی از منظر فرهنگی دره خرم‌آباد به شمار می‌آید. عنوان کامل این پرونده «غارهای پیش از تاریخ و مجموعه قلعه فلک‌الافلاک دره خرم‌آباد» است که بر هم‌پیوندی فرهنگی-تاریخی این عناصر تأکید دارد.
او همچنین بیان کرد: گزارشی که منتشر شده نشان‌دهنده آن است که ایکوموس در محوریت غارهای پیشاتاریخی برای این اثر ثبت جهانی را پیشنهاد کرده و درباره برخی عناصر، از جمله قلعه فلک‌الافلاک، پیشنهاد به تعویق بررسی را مطرح کرده است. با این حال، این نظرات نهایی نیست و تا زمان برگزاری نشست رسمی کمیته در تابستان ۲۰۲۵ فرصتی داریم تا از تمامی ظرفیت‌های علمی، حقوقی و دیپلماتیک برای دفاع از جامعیت پرونده بهره‌برداری کنیم.
دارابی در پایان بر عزم ملی در راستای ثبت جهانی این اثر باارزش تاکید کرده و افزود: دره خرم‌آباد نه تنها میراث لرستان، بلکه جزئی از هویت تمدنی ایران است. ما این مسیر را با دانش، تجربه و امید ادامه خواهیم داد و با توجه به ارتباط فعال با کشورهای عضو کمیته، تلاش خواهیم کرد تا این اثر به طور کامل و شایسته در فهرست میراث جهانی ثبت شود.
حساسیت افکار عمومی نسبت به جیرفت، ارزشمند است
«علیرضا ایزدی» مدیرکل ثبت آثار و حفظ و احیای میراث‌معنوی و طبیعی کشور نیز در این نشست با اشاره به اهمیت محوطه باستانی کنار صندل، از آغاز یک فرآیند جدید برای تعیین عرصه و حریم این اثر خاص خبر داد و گفت: اگرچه در گذشته غفلت‌هایی وجود داشته است، اما اکنون با پشتیبانی پژوهشگاه و همکاری مردم، اراده قوی برای جبران و ثبت دقیق این میراث جهانی وجود دارد.
مدیرکل ثبت آثار و حفظ و احیای میراث‌معنوی و طبیعی ادامه داد: این محوطه به عنوان یک سند زنده از تاریخ و هویت ایران‌زمین باید با دانش، درک تمدنی و احترام به حافظه تاریخی، مورد توجه قرار گیرد.
او با بیان اینکه روند جدیدی برای تعیین عرصه و حریم این محوطه در حال برنامه‌ریزی است، افزود: در ماه‌های اخیر دو سفر میدانی برای بررسی دقیق‌تر انجام گردیده است. این طرح در نقطه‌ای مشخص شده است که از محدوده مسکونی دور است و پس از بازدید میدانی دکتر دارابی، مقرر شد پژوهشگاه میراث‌فرهنگی با یک رویکرد علمی اقدام کند.
ایزدی در ادامه با اشاره به نتایج اولیه این مطالعات اظهار داشت: بر اساس گمانه‌زنی‌های جدید پژوهشگاه، محوطه کنار صندل به وسعت ۴۰۰ هزار هکتار می‌رسد و در مرحله جدید، حدود ۱۰۰ هزار هکتار به آن افزوده خواهد شد. این یافته‌ها، امکانات جدیدی را در معرفی و ثبت جهانی این اثر نمایان کرده‌اند.
او با تأکید بر لزوم نگرش آسیب‌شناسانه و در عین حال آینده‌نگر، تصریح کرد: کنار صندل نه تنها یک محوطه باستانی، بلکه یک سند هویت ملی ما به حساب می‌آید. مردم منطقه سال‌ها به حفظ این میراث پرداخته‌اند و اکنون در کنار دولت به عنوان نگهبانان اصلی این سرمایه تاریخی عمل می‌کنند.
ایزدی با تأکید بر تحولاتی که در شیوه‌های تعیین حریم در سال‌های اخیر به وقوع پیوسته است، خاطرنشان کرد: تا دهه هشتاد، بسیاری از عرصه‌ها تنها بر پایه مشاهدات چشمی تعیین می‌شدند، اما حالا با اتکا به داده‌های میدانی، مطالعات ژئوفیزیکی و گمانه‌زنی‌های علمی، دقت در تعیین عرصه و حریم به شکل چشمگیری افزایش یافته است. کنار صندل یکی از نخستین نمونه‌هایی است که در این مسیر به بازنگری علمی پرداخته و می‌تواند الگوی جدیدی برای سایر پرونده‌های ملی باشد.
ایزدی ضمن ابراز قدردانی از همکاری رسانه‌ها، مردم محلی و بدنه علمی کشور یادآور شد: ما موظف هستیم که از ایران فرهنگی و همه ظرفیت‌های مادی و غیرمادی آن با رویکردهای علمی، مردم‌محور و مبتنی بر درک تمدنی دفاع کنیم. کنار صندل نه صرفاً یک محوطه، بلکه یک زنگ بیدارباش تاریخی برای حفظ هوشمندانه از هویت ایرانی است.
/
