سلاح‌ورزی: چای دبش تازه‌ای در افق دیده می‌شود!
طرح هوشمندسازی یارانه آرد و نان از سال 1401 در نانوایی‌ها به مرحله اجرا درآمد. هدف اصلی این طرح تخصیص آرد یارانه‌ای به نانوایی‌ها به‌تناسب با میزان فروش نان اعلام گردید. در حقیقت، وزارت اقتصاد دولت سیزدهم به‌دنبال این بود که با نصب دستگاه‌های کارت‌خوان در نانوایی‌ها و رصد نحوه فروش نان، مصرف آرد و نان را کاهش دهد.
بر اساس گزارشی از تجارت نیوز؛ دولت سیزدهم ادعا داشت که با بهره‌مندی از کارت‌خوان‌های هوشمند در نانوایی‌ها، قادر به کنترل مصارف آرد خواهد بود و از اتلاف آن جلوگیری به عمل خواهد آورد. اما این طرح باعث اعتراض نانوایان و نارضایتی گسترده‌تری از سوی مصرف‌کنندگان و مردم شده است.
اکنون برخی از مسئولان دولت جدید از آسیب 25 همتی طرح هوشمندسازی یارانه آرد و نان به اقتصاد ملی خبر می‌دهند؛ در حالی‌که مجریان این طرح ادعا می‌کنند که این رقم مربوط به کمک‌هزینه به نانوایان است و بر صرفه‌جویی 75 همتی در طی 30 ماه اجرا تأکید دارند.
هزینه 25 هزار میلیارد تومانی برای طرح هوشمندسازی یارانه نان؟
رضا باقری‌اصل، سرپرست مرکز تحول دیجیتال و فناوری اطلاعات سازمان برنامه و بودجه، در یک نشست اخیراً در مرکز پژوهش‌های مجلس راجع به احکام مربوط به هوشمندسازی و سامانه صحبت کرد و اذعان داشت که سامانه هوشمندسازی یارانه آرد و نان به جای حل مشکلات کلیدی، صرفاً به جزئیات بی‌اهمیت توجه می‌کند و برای اجرای این طرح حدود 25 هزار میلیارد تومان هزینه شده که تنها شامل جمع‌آوری داده‌های بی‌فایده بوده است.
او در این نشست تصریح کرد که قبل از آغاز طرح، دولت علم به میزان مصرف نان هر خانواده داشت، اما دولت سیزدهم 25 هزار میلیارد تومان هزینه کرد فقط برای این که بداند هر نانوایی چه میزان نان به هر خانواده ارائه می‌دهد.
در پاسخ به این اظهارات، محمدرسول نظافتی، مدیر اجرایی این طرح، در برنامه خبری تلویزیون هزینه 25 همتی را رد کرد و بیان داشت که با اجرای این طرح تا پایان شهریورماه امسال، 75 همت بار مالی کمتری به دولت تحمیل شده است.
او در صفحه شخصی‌اش در شبکه اجتماعی ایکس نیز دوباره بر این نکته تأکید کرد و در واکنش به یکی از کاربران، ادعای زیان 25 همتی به دولت را به‌کلی بی‌اساس دانست.
باقری‌اصل که در نشستی رسمی به زیان 25 همتی سامانه هوشمندسازی آرد و نان اشاره کرده بود، به‌طور تلویحی اظهارات خود را اصلاح کرد و توضیح داد که 25 همت ذکرشده در واقع جبران افزایش هزینه تولید نانوا بوده و دولت معتبر کرده که این هزینه بر دوش مردم گذاشته نشود.
او همچنین یادآور شد که این سامانه بی‌نیاز از بودجه دولتی توسعه یافته، اما کم‌فروشی و گران‌فروشی در نانوایی‌ها همچنان ادامه دارد.
از سوی دیگر، وی تنها در ارتباط با زیان 25 همتی نظرش را تغییر داد، اما همچنان بر این باور است که سامانه‌ها مشکلات را به آینده موکول می‌کنند و در حل مسائل اساسی ناکام هستند.
با وجود تمام حواشی، مناقشات و اظهارات متناقض، بسیاری از کارشناسان معتقدند که طرح هوشمندسازی نان نتوانسته به اهداف خود دست یابد و فقط به ثبت فروش نان کمک کرده است. آن هم در شرایطی که فرض اولیه‌اش این است که تمام خرید و فروش نان تنها از طریق همین سامانه انجام می‌شود.
بر اساس شواهد موجود از فعالیت نانوایی‌های کشور، این طرح تا به حال از راه‌های مختلف دور زده شده و در نانوایی‌ها از دو دستگاه کارت‌خوان برای فروش نان استفاده می‌شود.
طرح هوشمندسازی نان نشان می‌دهد که صرف هزینه‌های کلان برای پیاده‌سازی فناوری‌ها، بدون توجه به نیازها و مشکلات واقعی، هیچ کمکی نمی‌کند و با وجود ادعای صرفه‌جویی 75 همتی، در عمل تنها به اتلاف منابع ملی منجر شده است.
حتی اگر اظهارات باقری‌اصل نادرست و ادعاهای یاران احسان خاندوزی، وزیر سابق اقتصاد، معتبر به حساب آید، از همان زمان کارشناسان متعدد به زیان اجرای چنین طرح‌هایی تأکید کرده بودند.
برای مثال، حدود 9 ماه پیش حسین سلاح‌ورزی، رئیس سابق اتاق بازرگانی ایران در صفحه ایکس نوشت: هشت هزار میلیارد تومان برای واردات و نصب دستگاه‌های پوز با وعده دروغ مدیریت مصرف آرد و نان در نانوایی‌ها هزینه شد. اتفاقی که چیزی جز شمارش نادرست مصرف نان ایرانیان و 220 همت کسری بودجه از این محل و انتقال قاچاق آرد از نانوایی‌ها به درب کارخانه نداشت.
جنجال فراوان بر سر طرحی بی‌نتیجه
سلاح‌ورزی در بررسی پیشینه طرح هوشمندسازی یارانه آرد و نان بیان کرد: در ایران حجم زیادی از منابع صرف تولید نان و پرداخت یارانه آن می‌شود. مسئولان باید بهینه‌سازی یارانه پرداختی را بررسی کنند تا این یارانه به مردم هدف و آسیب‌پذیر واقعی برسد، که نیازمند سیاست‌های سنجیده و کارآمد است.
او افزود: در دولت سیزدهم ادعاهایی مبنی بر آمار غیرواقعی مصرف نان و قاچاق آرد مطرح شده بود؛ به‌گونه‌ای که نانوایی‌ها آرد یارانه‌ای را دریافت کرده و در بازار آزاد می‌فروشند. در همین راستا، مسئولان وقت تصمیم به راه‌اندازی طرحی تحت عنوان «هوشمندسازی مدیریت مصرف آرد و نان» گرفتند.
وی ادامه داد: طراحان این پروژه، سیستمی پیچیده طراحی کرده و معتقد بودند که با اجرای این سیستم و سامانه می‌توانند از قاچاق آرد از درب نانوایی‌ها جلوگیری کنند و از این طریق، کسری بودجه دولت را به طور قابل توجهی کنترل کنند.
این فعال حوزه خصوصی به این نکته اشاره کرد: برای پیاده‌سازی این ایده خام، تعداد زیادی کارت‌خوان و دستگاه‌های POS مختص نانوایی‌ها وارد و خریداری شد و با افتخار اعلام کردند که با این دستگاه‌ها می‌توان در هر نقطه از ایران مشاهده کرد که مردم چقدر نان خرید می‌کنند و هر نانوایی چه مقدار آرد مصرف می‌کند.
هزینه 8000 میلیارد تومانی برای نصب دستگاه‌های پوز!
سلاح‌ورزی با اشاره به اظهارات سرپرست مرکز تحول دیجیتال و فناوری اطلاعات سازمان برنامه و بودجه در نشست مرکز پژوهش‌های مجلس، گفت: به تازگی این مسئول دولتی اعلام کرده که 25 هزار میلیارد تومان هزینه اجرای این طرح بوده است؛ آن هم برای طرحی که تقریباً بی‌نتیجه مانده است. از همان زمان نیز خبرهایی مبنی بر صرف 8000 میلیارد تومان برای واردات و نصب دستگاه‌های کارت‌خوان وجود داشت.
وی در خصوص عملکرد این دستگاه‌های پوز عنوان کرد: خیلی زود بود که اکثر نانوایی‌ها در کنار این دستگاه‌های پوز مخصوص، یک دستگاه کارت‌خوان دیگر نیز داشتند. در واقع در نانوایی‌ها بخشی از خریدهای نان افراد در دستگاه ثبت می‌شد و بیشتر فروش از طریق دستگاه کارت‌خوان غیررسمی دیگری صورت می‌گرفت.
او فارغ از سخنان مسئولان سازمان برنامه و بودجه، متذکر شد: توان اجرایی این طرح هیچ تأثیر مثبتی نداشته است. کسری ۲۲۰ هزار میلیارد تومانی که تنها از محل نان است، هنوز در بودجه قابل مشاهده است. همچنین، فرآیند قاچاق آرد و نان نیز همچنان برقرار است. فقط به جای این که آرد توزیع‌شده از درب نانوایی‌ها از شبکه خارج شود، قبل از رسیدن به نانوایی‌ها از دایره توزیع خارج یا قاچاق می‌شود.
مصداق اتلاف منابع کشور
سلاح‌ورزی در مورد تبعات اجرای طرح هوشمندسازی یارانه آرد و نان گفت: در کشور موارد فراوانی از اتلاف منابع ملی وجود دارد. این موضوع نیز مصداق اتلاف منابع ملی به شمار می‌رود. علاوه بر این، این وضعیت به بی‌اعتماد کردن مردم و ناامیدی آنان از نحوه مدیریت و حل مسائل در کشور منجر می‌شود.
او با اشاره به نمونه دیگری از طرح‌های بیهوده در کشور ادامه داد: در زمان راه‌اندازی این طرح، تبلیغات و جنجال‌های زیادی صورت گرفت. همچنین وقتی طرح سامانه املاک و مسکن پیاده‌سازی شد، ادعا می‌شد که این سامانه قیمت مسکن و اجاره را کنترل می‌کند و مانع از فرار مالیاتی در این بخش خواهد شد. اما در عمل منابع بسیار زیادی از کشور و مالیات پرداختی مردم به چنین سامانه‌ای اختصاص یافت که هیچ تأثیر مثبتی در مدیریت و کنترل اجاره‌بها و قیمت مسکن نداشت.
وی در راستای تأثیر این طرح بر اعتماد عمومی گفت: در این شرایط، مردم هیچ اعتمادی به این سامانه‌ها نخواهند داشت. باید پرسیده شود که آیا در مقایسه با سال گذشته و با توجه به هزینه ۲۵ هزار میلیارد تومانی، کیفیت نان در کشور افزایش یافته است؟ آیا مصرف نان و آرد کاهش یافته؟ آیا قاچاق این اقلام کاهش پیدا کرده است؟ پاسخ واضح است؛ خیر.
این عضو هیئت‌رئیسه اتاق بازرگانی در پایان خاطرنشان کرد: این موضوع شامل دو نکته است؛ یکی اثر مستقیم زیان ناشی از اتلاف و از بین رفتن منابع کشور و دیگری بی‌اعتماد کردن مردم به هر نوع سامانه‌ای که راه‌اندازی شده است.
چای دبش دیگری در راه است
سلاح‌ورزی در مورد رویکرد مواجهه با چنین طرح‌هایی در کشور تأکید کرد: مهم است که در کشور، برای برخورد با چنین تصمیمات غیرعاقلانه‌ای که منجر به اتلاف منابع کشور می‌شود، نیاز به یک نظام پیگیری، شناسایی و اقدام وجود دارد. چرا که 25 هزار میلیارد تومان منابع هدر رفته، ناشی از یک تصمیم آنی و لحظه‌ای از سوی چهار کارشناس در یک وزارت‌خانه نبوده است.
او توضیح داد که طرح به‌اصطلاح هوشمندسازی یارانه آرد و نان موضوعی بوده که با تبلیغات و مصاحبه‌های فراوان همراه بود. پیگیری این موضوعات قطعا به اینجا می‌رسد که باید با افرادی که مسئولیت این طرح را داشته‌اند، برخورد شود. این ماجرا به چای دبش شباهت دارد. باید با وزرا، معاونان رئیس‌جمهوری یا هر نهادی که مجوز مصرف چنین منابعی را صادر کرده، برخورد شود.
او در نهایت گفت: نکته حائز اهمیت این است که این موارد آنقدر زیاد شده که دستگاه قضایی نیز احتیاط می‌کند. اما سازمان بازرسی کل کشور و دستگاه قضایی باید در صورت صحت ادعاها در ارتباط با هدر رفتن منابع ملی کشور که با کسری بودجه مواجه است، به‌طور قاطع با متخلفان برخورد کنند.
