تاریکی ماه به زودی در آسمان نمایان خواهد شد

۱۳:۴۲ ۰۸ دی ۱۴۰۳

در روزهای پایانی سال ۲۰۲۴، پدیده ای نادر به نام «ماه سیاه» رخ خواهد داد. این اصطلاح به وجود آمدن دومین ماه نو در یک ماه تقویمی اشاره دارد.

طبق اطلاعات ارائه شده توسط رصدخانه نیروی دریایی ایالات متحده، این ماه نو در تاریخ ۳۰ دسامبر، ساعت ۱۷:۲۷ به وقت منطقه زمانی شرقی (که برابر با ساعت ۰۱:۵۷ بامداد روز بعد در ایران است) رخ می دهد.

پدیده ای که به عنوان ماه سیاه شناخته می شود، به وقوع دو ماه نو در یک ماه یا فصل اشاره دارد. ماه نو یا ماهچه معمولاً در هر دوره چرخش هلالی کره ماه حول زمین اتفاق می افتد و جزو مراحل ماه محسوب می شود. این مرحله به زمانی تعلق دارد که ماه در مسیرش از مقارنه با خورشید عبور کرده و به شکل هلال نازکی از سوی مغرب در ارتفاع کم نشان داده می شود. ماه نو آغاز زمان بندی چرخه ماه قمری است.

گاهی اوقات ماه های جدید مضاعف به عنوان «ماه سیاه» اشاره می شوند، در حالی که دو ماه کامل در یک ماه به نام «ماه آبی» شناخته می شوند. اگرچه این عبارات به طور رسمی در علم نجوم استفاده نمی شوند.

ماه های جدید زمانی به وقوع می پیوندند که ماه و خورشید در یک خط قرار می گیرند، حالتی که به آن «مقارنه» می گویند. در این مرحله، مشاهده ماه از زمین ممکن نیست زیرا سمت نورانی آن به دور از زمین است و تنها در زمان خورشیدگرفتگی است که ماه های نو قابل رؤیت می شوند.

شب های ماه نو، فرصت خوبی برای ستاره شناسان حرفه ای و دوستداران نجوم فراهم می کند. نبود نور ماه به این معناست که اجسام کم نورتر در آسمان بهتر دیده می شوند، به ویژه در زمستان که علاوه بر عدم تداخل نور ماه، شرایط جوی نیز مساعدتر بوده و دید بهتری از طریق تلسکوپ به دست می آید.

در تاریخ ۲۸ دسامبر، ساعت ۲۳:۲۴ به وقت شرقی، ماه در حال مقارنه با عطارد خواهد بود. این دو جرم آسمانی به فاصله حدود ۶ درجه از هم مشاهده خواهند شد. به عنوان مثال، در شهر نیویورک، عطارد در ساعت ۰۵:۳۸ صبح روز ۲۸ دسامبر طلوع کرده و خورشید در ساعت ۰۶:۴۸ صبح از افق بالا می آید. در همین زمان، ماه در ساعت ۰۵:۲۶ صبح غروب می کند و اگر تا ساعت ۰۶:۱۵ به سمت افق شرقی نگریسته شود، هر دو جرم به ارتفاع تقریبی ۶ درجه قابل مشاهده خواهند بود. در این مورد، ماه به صورت یک هلال باریک ظاهر خواهد شد و عطارد در سمت راست آن قرار دارد. نزدیکی آن ها به افق، رصدشان را به چالشی تبدیل خواهد کرد، با این حال ماه می تواند به عنوان راهنما برای یافتن جهت استفاده شود.

برای مشاهده این مقارنه، باید به سوی شرق رفت. به طور مثال در قاهره، این مقارنه در ساعت ۶:۲۴ صبح به وقت محلی در روز ۲۹ دسامبر اتفاق می افتد. خورشید در ساعت ۶:۵۰ صبح طلوع می کند، در حالی که عطارد قبلاً در ساعت ۵:۱۳ صبح در آسمان نمایش می یابد.

در شب ماه نو، عطارد در آسمان سپیده دم روز ۳۱ دسامبر نیز قابل مشاهده خواهد بود. این سیاره در ارتفاع حدود ۹ درجه در جنوب شرقی قرار خواهد داشت، که رصد آن را با دشواری مواجه می سازد، اما با شرایط روشنایی مناسب و افق باز، این امر غیرممکن نیست.

در طول شب تا حدود ساعت ۱۸، زهره و زحل در بخش جنوب غربی آسمان ظاهر خواهند شد. در حال حاضر، مشتری در سمت شرق قرار خواهد داشت. این سیاره در سمت چپ ستاره دبران (Aldebaran)، درخشان ترین ستاره صورت فلکی گاو دیده می شود و تضاد بین این دو آن ها را به راحتی قابل شناسایی می کند.

مشتری در تاریخ ۳۱ دسامبر در ساعت ۵:۲۶ صبح غروب می کند و مریخ در ساعت ۱۸:۰۷ طلوع می کند، که تا ساعت ۸ شب به ارتفاع ۲۰ درجه بالاتر از افق شرقی قابل مشاهده خواهد بود و تا قبل از طلوع خورشید دیدنی است.

در نیم کره جنوبی، روزها به طول می انجامند و به عنوان مثال در بوئنوس آیرس، آسمان تا حدود ساعت ۹ شب تاریک نمی شود و خورشید نیز در ساعت ۵:۴۳ صبح طلوع می کند. در ساعات قبل از سپیده دم ۳۱ دسامبر، عطارد در ساعت ۴:۱۸ صبح طلوع کرده و به مانند نیم کره شمالی تا ساعت ۵ صبح فقط حدود ۷ درجه ارتفاع دارد.

در تاریخ ۳۰ دسامبر، مانند نیم کره شمالی، زهره و زحل در سمت غرب قابل مشاهده خواهند بود. در بوئنوس آیرس، زهره در ساعت ۲۲:۵۴ غروب می کند و زحل در ساعت ۲۳:۴۴ به افق می رسد. همچنین با چرخش به سمت شمال شرقی، سیاره مشتری قابل رؤیت است.

مریخ نیز در بوئنوس آیرس در ساعت ۲۱:۴۲ طلوع شده و زمان می برد تا به اندازه کافی بالا بیاید تا به راحتی دیده شود. این سیاره تا ساعت ۲۳:۳۰ در ارتفاع ۱۸ درجه در شمال شرقی قابل مشاهده خواهد بود.

صورت های فلکی زمستانی در ژانویه برای رصدگران نیم کره شمالی در نمای کاملی قرار دارند. در حدود ساعت ۶ بعد از ظهر، صورت فلکی شکارچی درست بالای افق شرقی نمایان است و با تاریک شدن آسمان می توان ستاره های آن را مشاهده کرد. صورت فلکی شکارچی به سمت برج ثور قرار دارد و همچنین خوشه قلائص نیز قابل مشاهده است.

با نگاهی به سمت چپ، بالای سر شکارچی، صورت فلکی ارابه ران به چشم می خورد.

برای ناظران در نیم کره جنوبی، ژانویه زمانی است که صورت های فلکی کِشتی دُم، شاه تخته و بادبان به وضوح دیده می شوند و هنگام تاریک شدن آسمان در جنوب شرقی طلوع می کنند. از آن جا که اکنون تابستان در استرالیا است، آسمان تا حدود ساعت ۹ شب همچنان روشن باقی می ماند.