افشای اطلاعات جدید درباره کهن‌ترین سیستم نوشتاری جهان مربوط به ۶ هزار سال پیش در سرزمین‌های میان‌رودان
یورو نیوز: نتایج یک تحقیق جدید نشان می‌دهد که کهن‌ترین سیستم نوشتاری شناخته‌شده در تاریخ، تحت تأثیر نمادهای نقش‌دار بوده است که قبل از اختراع آن به منظور تجارت به کار گرفته می‌شدند.
پژوهش‌های قبلی حاکی از آن بوده که خط میخی، که به عنوان اولین سیستم نوشتاری دنیا مطرح است، در حدود ۳۱۰۰ سال پیش از میلاد در سرزمین‌های بین‌النهرین توسعه یافته است.
این خط به نوعی از تکنیک‌های حسابداری نشات می‌گیرد که برای ثبت اطلاعات مربوط به تولید، ذخیره‌سازی مواد غذایی و جابه‌جایی اقلام کاربرد داشته است. با این حال، تا به امروز اطلاعات چندانی درباره ریشه‌های این سیستم نوشتاری و چگونگی تکامل اولیه آن وجود نداشته است.
اکنون، دانشمندان دانشگاه بولونیا در ایتالیا می‌گویند که نمادهای حکاکی شده بر روی مهرهای سنگی استوانه‌ای، مربوط به دوران پیش از ظهور سیستم‌های نوشتاری، در شکل‌گیری خطوط ابتدایی تأثیرگذار بوده‌اند.
این نمادها به علامت‌ها و نشانه‌هایی تبدیل شده‌اند که بعدها در خط ابتدایی میخی، معروف به «نیانوشتارهای میخی»، که نوعی از خط میخی به کار رفته در نواحی جنوبی بین‌النهرین بوده است، به کار رفته‌اند.
این مهرهای استوانه‌ای به مدت هزاران سال در سراسر مناطق بین‌النهرین مورداستفاده قرار می‌گرفتند و معمولاً بر روی الواح گلی به منظور ایجاد نقوش خود فشار داده می‌شدند. الواح به‌دست‌آمده بیشتر به‌عنوان تأییدکننده معاملات یا به عنوان نامه‌هایی به کار می‌رفتند.
برخی از مهرهای مورد مطالعه در این تحقیق به حدود ۴۴۰۰ سال پیش از میلاد برمی‌گردند که بیش از هزار سال پیش از ظهور نوشتار بوده است.
کاترین کلی و ماتیا کارتولانو، هر دو از محققان دپارتمان زبان‌شناسی کلاسیک در دانشگاه بولونیا، در بیانیه‌ای اعلام کرده‌اند: «توجه ما بر روی تصویرسازی‌های مهر که پیش از اختراع نوشتار شکل گرفته بودند، متمرکز شده است.»
تیم تحقیقاتی موفق به شناسایی نقوش مهرهای مربوط به انتقال کوزه‌ها و پارچه‌ها بین شهرهای مختلف در بین‌النهرین شده و به این نتیجه رسیدند که این نقوش به علامت‌های اولیه در مورد تجارت محصولات کشاورزی و منسوجات تبدیل شده‌اند.
نویسندگان این مقاله تحت تأثیر نتایج خود نوشتند: «این یافته‌ها نشان می‌دهد که نقوش مرسوم از مهرهای استوانه‌ای به‌طور مستقیم با تکامل نوشتار در نواحی جنوبی عراق مرتبط هستند و آنها را به مراحل انتقال معنی از الگوهای قدیمی به سیستم نوشتاری مرتبط می‌سازند.»
خط میخی نخستین بار توسط تمدن سومری، که از حدود ۵۵۰۰ تا ۲۳۰۰ قبل از میلاد در مناطق ابتدایی جنوبی بین‌النهرین قدرت داشت، شکل گرفت.
زمانی که قوم اکدی به جای سومری‌ها نشستند، سیستم نوشتاری قبلی را پذیرفتند، اما آن را به زبان خود تطبیق دادند. به این ترتیب، خط اکدی میخی برای بیش از ۲ هزار سال، در دوره‌های بعدی بابلی و آشوری، به یکی از زبان‌های نوشتاری رایج در بین‌النهرین تبدیل گشت.
محققان اشاره کردند که نقش‌هایی که بر روی مهرهای استوانه‌ای به کار رفته‌اند، در الواح گلی ۵ هزار ساله از شهر اوروک در جنوب بین‌النهرین قابل مشاهده هستند.
این نقوش شامل نمادهایی است که نمایان‌گر یک ساختمان، نوارهای ساخته‌شده از ساقه‌های نی و پارچه‌های تزئینی در ظرف‌ها می‌باشد.
سیلویا فرارا، استاد گروه زبان‌شناسی کلاسیک در دانشگاه بولونیا و یکی از نویسندگان این تحقیق، در این باره بیان کرد: «جهش مفهومی از نمادگرایی پیشا نوشتاری به نوشتار، یک دستاورد چشمگیر در زمینه فناوری‌های شناختی انسان به شمار می‌آید. این نوآوری‌ها در زمینه نوشتار، نشان‌دهنده روند گذر انسان از مرحله پیشاتاریخ به تاریخ است و اینکه چگونه برخی از تصاویر پیش از تاریخ به یکی از ابتدایی‌ترین سیستم‌های نوشتاری راه یافته‌اند.»
یافته‌های اخیر هنوز برای تأیید نهایی نیاز به پژوهش‌های بیشتری دارند، اما نویسندگان امیدوارند که نتایج کار آنها به دیگر محققان در رمزگشایی نمادهای نوشتاری پیشامیخی یاری رساند.
نتایج این مطالعات تازه در نشریه علمی «دنیای باستان» به چاپ رسیده است.
