یکشنبه تاریک همتی در بهارستان /چه کسی به سمت باب همایون خواهد رفت؟
آرمان زارعی: امروز، یازدهم اسفند، به عنوان یک روز تاریخی تاریک در دفتر یادداشت های دولت چهاردهم حک شد. این فاجعه به دلیل رویدادی به وقوع پیوست که به فاصله ای کمتر از هفت ماه از شکل گیری کابینه مسعود پزشکیان، نخستین وزیر این دولت به واسطه استیضاح از هیئت دولت کنار گذاشته شد.
طی روزهای اخیر، و پس از کشمکش های مکرر میان نمایندگان مجلس شورای اسلامی درباره استیضاح وزیر اقتصاد، صبح امروز نشستی عمومی به ریاست محمد باقر قالیباف و با حضور ۲۴۶ نماینده برگزار گردید. در این جلسه، نمایندگان در نخستین دستور کار خود به بررسی طرح استیضاح وزیر امور اقتصادی و دارایی پرداختند که در آن مسعود پزشکیان، رئیس جمهور نیز حضور داشت. در نهایت، در این نشست نمایندگان مجلس با ۱۸۲ رأی مثبت، به استیضاح عبدالناصر همتی، وزیر اقتصاد، رأی دادند و او از سمت خود کناره گیری کرد.
نمایندگان، به ویژه از جناح منتقد دولت، با اشاره به رشد تورم، نوسانات شدید نرخ ارز و عدم بهبود وضعیت معیشتی مردم، وزارت همتی را به عنوان عامل اصلی بحران های اقتصادی برشمردند.
به بیان دیگر، منتقدان عملکرد همتی را در زمینه کنترل تورم، مدیریت منابع ارزی و ایجاد ثبات در بازارها ناکافی ارزیابی کردند. برخی از نمایندگان بر این نکته تأکید کردند که سیاست های مالی و پولی دولت در دوره وزرات او، به جای کاستن از فشارهای اقتصادی، موجبات تشدید مشکلات را فراهم کرده است. همچنین، آنها نسبت به روند کند جذب سرمایه گذاری خارجی و ناپایداری در بازار سرمایه نیز ابراز نگرانی کردند.
در پاسخ به انتقادات موجود، رئیس جمهور پزشکیان در جلسه ای به دفاع از کارنامه همتی پرداخت. او تصریح نمود که مشکلات اقتصادی کشور ناشی از کوتاهی یک فرد یا یک دوره خاص نیست و ریشه در ساختارهای اقتصادی دارد و همچنین تحریم های خارجی و بحران های مالی بین المللی تأثیرات عمیق تری بر وضعیت کنونی داشته اند.
پزشکیان بیان کرد: «در حال حاضر در جنگ اقتصادی به سر می بریم، جنگی که به مراتب دشوارتر از جنگ تحمیلی هشت ساله است. نمی توان تمامی مشکلات را به وزیر اقتصاد نسبت داد. زمانی که دولت را تحویل گرفتیم، با بدهی های زیادی در حوزه های مختلف روبرو بودیم.»
وی همچنین توضیح داد که دولت از آغاز کار خود در تلاش است تا بحران ها را کاهش دهد و سیاست های اقتصادی نیازمند زمان برای اثر گذاری هستند: «آیا ممکن است در مدت زمان شش ماه، تمامی مشکلات حل شوند؟ اگر اینگونه بود، در سال های قبل این مسائل باید برطرف می شدند. ما ادعا نمی کنیم که هیچ اشتباهی نداشته ایم، اما با تمام قوا در حال تلاش برای حل مشکلات مردم هستیم.»
علاوه بر تورم، افت ارزش ریال در برابر ارزهای خارجی نیز به عنوان یکی دیگر از چالش های اقتصادی کشور مطرح است. در ماه های گذشته، نرخ دلار در بازار آزاد به سطح بیش از ۹۳ هزار تومان رسیده است. این شرایط باعث افزایش هزینه های تولید و واردات و در نتیجه تشدید تورم گردیده است.
این نخستین باری نیست که مجلس به دلیل مسائل اقتصادی، یکی از وزرای اقتصاد را استیضاح می کند. اما این اولین بار است که در نیمه اول سال اولیه یک دولت، مجلس اقدام به استیضاح وزیر اقتصاد می کند.
در چند دهه گذشته، وزرای اقتصادی متعدد در مجلس شورای اسلامی حاضر شده اند و از میان آن ها، دو نفر استیضاح شده اند: شمس الدین حسینی و مسعود کرباسیان وزرای اقتصادی در دولت های احمدی نژاد و روحانی.
نکته جالب این است که پس از هر استیضاح و کنار گذاشتن، مشکلات اقتصادی نه تنها حل نشده بلکه افزایش یافته است. در این زمینه، کرباسیان گفته است: «بیش از دو سال از جلسه استیضاح من در مجلس می گذرد و متاسفانه در این مدت، اتفاقات ناگواری برای اقتصاد ایران رخ داده و مردم تحت فشار معیشتی بی سابقه ای قرار گرفته اند».
به همین دلیل، گروهی از تحلیل گران در واکنش به این اقدام مجلس، یادآور روزهای برکناری کرباسیان شدند و تأکید کردند که مسائل اقتصادی کنونی به شخص خاصی وابسته نیست و با برکناری یک وزیر، حل نخواهد شد و استیضاح تنها از بی ثباتی اقتصاد افزوده می کند.
در میان وزرای جمهوری اسلامی، دو وزیر پیش از گذشت یک سال از دریافت رأی اعتماد، با استیضاح از کابینه کنار رفته اند. در لیست وزرای دولت های پس از انقلاب، علی کردان به عنوان رکورددار شناخته می شود، او وزیر کشور در دولت نخست محمود احمدی نژاد بود که در تاریخ ۱۵ مرداد ۸۷ از مجلس رأی اعتماد گرفت، اما تنها سه ماه بعد، در آبان همان سال، استیضاح شد و از کابینه احمدی نژاد کناره گیری نمود.
همتی در مرداد ۱۳۹۷ به ریاست بانک مرکزی منصوب شد و در خرداد ۱۴۰۰ از این سمت کنار رفت. طبق اطلاعات موجود، قیمت ارز در اوایل مرداد ۱۳۹۷ حدود ۹۵۰۰ تا ۱۰ هزار تومان بوده و در خرداد ۱۴۰۰ به ۲۴ هزار تومان افزایش یافته است.
تحلیل نمودار شاخص ارزی در تهران نشان دهنده افزایشی چشمگیر در قیمت دلار است. روزی که عبدالناصر همتی به خیابان باب همایون رفت، قیمت دلار در حدود ۵۸ هزار تومان بود، اما چند ماه بعد به نقاط حساس روانی رسید. البته در این مدت، عوامل متعددی در این تغییرات نقش داشتند، که از جمله شان می توان به تحولات خاورمیانه و جراحی ارز نیمایی اشاره کرد که به عنوان دو عامل اصلی افزایش قیمت ارز به شمار می آیند.
با این حال، امروز مجلس تصمیم خود را اتخاذ کرده و اعتماد خود را از عبدالناصر همتی برای ادامه تصدی وزارت اقتصاد سلب نمود. باید منتظر ماند و دید که مسعود پزشکیان چه شخصی را برای این مسئولیت به مجلس معرفی خواهد کرد و آیا این گزینه قادر خواهد بود نظر نمایندگان را برای پذیرفتن وزارت امور اقتصادی و دارایی جلب کند یا خیر.
