دلایل عدم اعطای وام توسط بانک‌ها چیست؟
سیاست‌های پولی انقباضی به منظور مدیریت تورم و محدود کردن حجم نقدینگی، تأثیرات قابل توجهی بر ارائه تسهیلات بانکی دارند. بالا رفتن نرخ بهره سبب می‌شود که بانک‌ها منابع مالی خود را با هزینه بیشتری تأمین کنند (به عنوان مثال، گواهی سپرده ۳۰ درصدی) و به تبع آن، مبلغ کمتری از وام‌ها را به مشتریان پرداخت نمایند. این مسأله نه تنها عرضه وام‌ها را تقلیل می‌دهد، بلکه ممکن است تقاضای مشتریان نیز تحت تأثیر قرار گیرد. در نهایت، دستیابی به منابع مالی برای بخش‌هایی مانند صنایع کوچک و شرکت‌های نوپا را دشوارتر می‌سازد. اگرچه این سیاست‌ها به کنترل تورم کمک می‌کنند، اما احتمال دارد که رشد اقتصادی را نیز به عقب برانند و محدودیت‌هایی را برای بسیاری از مشتریان پدید آورند.
در این زمینه، ما به گفتگو با صادق عبداللهی‌پور و میثم حقیقی، کارشناسان حوزه بانکی می‌پردازیم.
چرا بانک‌ها تمایلی به اعطای وام ندارند؟
در این راستا، صادق عبداللهی‌پور، کارشناس بانکداری عنوان کرد: «سیاست‌های انقباضی بانک مرکزی موجب کاهش نقدینگی و توانایی اعطای تسهیلات می‌شود، چراکه این سیاست‌ها اثر مستقیمی بر مازاد موجود در بانک‌ها دارند و بنابراین، بانک‌ها قادر به ارائه تسهیلات به مشتریان به اندازه قبل نخواهند بود. همچنین، با افزایش نرخ بهره، در صورتی که بانک نتواند نرخ بهره تسهیلات خود را بالاتر ببرد، این موضوع می‌تواند به سودآوری آن آسیب بزند. البته این موضوع لزوماً همواره درست نیست.»
علل ایجاد صف‌های طویل برای دریافت وام
میثم حقیقی، کارشناس بانکی در این رابطه گفت: سیاست پولی انقباضی یکی از ابزارهای حیاتی بانک مرکزی برای مدیریت اقتصاد کلان و کنترل تورم به شمار می‌آید. ماهیت این سیاست بر کاهش سطح نقدینگی در گردش در جامعه تمرکز دارد که هدف آن مهار عوامل ایجادکننده تورم، از جمله نقدینگی اضافی است. تأثیر این سیاست بر نظام بانکی، اقتصاد کلان و رابطه میان بانک‌ها و مشتریان از زوایای مختلفی قابل بررسی است.
محدودیت تسهیلات بانکی
بانک مرکزی با اجرای سیاست‌های انقباضی در تلاش است که مقداری از نقدینگی در گردش را از اقتصاد خارج کرده و نگه دارد. این اقدامات معمولاً به وسیله ابزارهای مستقیم و غیرمستقیم انجام می‌شود، که هم‌اکنون از ابزارهایی مانند افزایش نرخ بهره بانکی و کنترل ترازنامه بانک‌ها بهره می‌برد. به صورت خاص، این تدابیر بر قدرت اعطای تسهیلات بانک‌ها تأثیر می‌گذارد، چراکه بانک‌ها:
هزینه بالای تأمین منابع: منابع مالی خود را با نرخ‌های سود بالاتری در اختیار می‌گیرند.
احتیاط در تخصیص اعتبار: به سبب افزایش هزینه‌های تأمین، با احتیاط بیشتری به تخصیص تسهیلات می‌پردازند. این دو عامل سبب کاهش توان بانک‌ها در ارائه تسهیلات می‌گردد و در نتیجه، تقاضای مشتریان برای دستیابی به تسهیلات بانکی کاهش می‌یابد.
تأثیر بر سودآوری بانک‌ها
یکی از پرسش‌های کلیدی در تحلیل اثرات سیاست‌های انقباضی پولی این است که آیا این سیاست‌ها موجب کاهش یا افزایش سودآوری بانک‌ها می‌شوند؟
تأمین منابع با هزینه‌های بالاتر و تخصیص اعتبار با نرخ‌های بالا: سیاست‌های انقباضی باعث می‌شود بانک‌ها منابع خود را با نرخ‌های بالاتر تامین کنند و این امر، هزینه‌های عملیاتی آن‌ها را بالا می‌برد.
کاهش توان پرداخت تسهیلات: کاهش ظرفیت اعطای تسهیلات به این معناست که درآمدهای ناشی از تسهیلات بانکی نیز کاهش می‌یابند.
عدم قطعیت در سودآوری: علی‌رغم این تأثیرات، نمی‌توان به طور قاطع ارزیابی کرد که آیا این سیاست‌ها سودآوری بانک‌ها را کاهش یا افزایش می‌دهند؛ زیرا عوامل دیگری نظیر وضعیت بازار، نرخ تورم و میزان تقاضای مشتریان نیز نقش مهمی ایفا می‌کنند. در صورتی که نرخ بهره تسهیلات افزایش یابد، چون بانک‌ها در اعطای تسهیلات با احتیاط عمل می‌کنند، این اصل می‌تواند به افزایش صف‌های متقاضیان منجر شود و ممکن است انگیزه عدم بازپرداخت در افرادی که پیشتر تسهیلات با نرخ بهره پایین‌تری دریافت کرده‌اند را کاهش دهد.
تأثیر بر مشتریان بانکی
یکی از اثرات سیاست‌های انقباضی پولی محدودیت دسترسی مشتریان به تسهیلات بانکی است. در پی کاهش ظرفیت تسهیلات‌دهی بانک‌ها، تمامی مشتریان قادر نخواهند بود به طور همزمان به منابع مالی مورد نیاز خود دسترسی پیدا کنند و اینگونه، صف‌های درخواست تسهیلات شکل می‌گیرد.
پیامدها برای مشتریان
کاهش نقدینگی در دسترس: مشتریان در تامین نقدینگی خود با دشواری‌های بیشتری روبه‌رو می‌شوند.
افزایش هزینه‌های مالی: در برخی موزد، مشتریان مجبور به پذیرش نرخ‌های سود بالاتر برای دریافت وام می‌شوند.
افزایش وابستگی به منابع غیر بانکی: تعدادی از مشتریان بنا به محدودیت‌های موجود، ممکن است به سمت منابع مالی غیر بانکی با هزینه‌های بیشتر روی بیاورند.
هدف اصلی بانک مرکزی از به کارگیری سیاست‌های انقباضی، کاهش تورم از طریق کنترل نقدینگی است. در شرایطی که تورم بالا است، بانک مرکزی با شناسایی یکی از عوامل اصلی پدیدآورنده تورم، یعنی افزایش نقدینگی، سعی می‌کند که با کاهش آن، از طغیانی تورم جلوگیری به عمل آورد.
مدیریت حجم ترازنامه بانک‌ها: بانک مرکزی با اعمال محدودیت‌های بر تسهیلات‌دهی، از افزایش ترازنامه بانک‌ها جلوگیری کرده و به ثبات وضعیت اقتصادی کمک می‌نماید.
مدیریت نقدینگی در جامعه: با کاهش نقدینگی در گردش، تقاضای کل کاهش یافته و در نتیجه، کنترل تورم حاصل می‌شود.
کاهش گردش نقدینگی: بخشی از نقدینگی از مدار اقتصادی خارج شده و به بانک مرکزی انتقال می‌یابد.
کاهش ظرفیت تسهیلات‌دهی بانک‌ها: بانک‌ها با محدودیت‌های بیشتری در تامین و تخصیص منابع مالی مواجه می‌شوند.
تأثیر بر سودآوری بانک‌ها: کاهش نقدینگی و محدودیت در تسهیلات‌دهی، قطعاً تأثیراتی بر سودآوری بانک‌ها خواهد داشت.
محدودیت برای مشتریان: مشتریان در تأمین منابع مالی خود با چالش‌های بیشتری روبه‌رو خواهند شد و احتمالاً مجبور به پذیرش نرخ‌های سود بالاتر خواهند بود.
نتیجه‌گیری
سیاست‌های انقباضی پولی به منظور کنترل تورم و مدیریت نقدینگی آثار گسترده‌ای بر نظام بانکی و اقتصاد کلان به همراه دارند. کاهش نقدینگی، محدودیت در تسهیلات‌دهی و افزایش نرخ سود از پیامدهای برجسته این سیاست‌ها به شمار می‌روند. با این حال، تأثیر نهایی این سیاست‌ها بر سودآوری بانک‌ها و رفتار مشتریان به شرایط اقتصادی و نحوه پیاده‌سازی این سیاست‌ها بستگی خواهد داشت. مشتریان بانکی به دلیل محدودیت‌های به وجود آمده ممکن است با مشکلات بیشتری در تامین نقدینگی مواجه شوند و برای دستیابی به منابع مالی، به سمت منابع غیر بانکی یا نرخ‌های سود بالاتر متمایل شوند. به‌طور کلی، سیاست‌های انقباضی به عنوان ابزاری اساسی در مدیریت اقتصاد کلان، تأثیرات پیچیده‌ای بر بخش‌های مختلف اقتصادی بر جای می‌گذارند که نیازمند تحلیل و نظارت مداوم است.
