نقش استراتژیک بندر چابهار در تحول تجاری و اقتصادی جهانی
دیپلمات سابق وزارت امور خارجه ایران، با انتشار مقاله ای به تبیین اهمیت ژئوپولیتیک بندر چابهار در اقلیم اقیانوس هند پرداخته و تصریح کرد که ظرفیت های منطقه ای در شرایط کنونی و تحت تأثیر تحولات جهانی اهمیتی خاص پیدا کرده است.
سید رسول موسوی»، دیپلمات پیشین وزارت امور خارجه در مقاله خود با بررسی تحولات سیاسی، اقتصادی، امنیتی و راهبردی در منطقه اقیانوس هند، نوشت که امروزه به ویژه پس از بحران جنگ اوکراین، جوامع از نظریه های جهان شمول فاصله گرفته و بار دیگر به نظریه های ژئوپولیتیکی و جغرافیایی روی آورده اند که نمایانگر نقش و موقعیت منطقه در شکل دهی روابط بین المللی است و به این ترتیب، بهترین راه برای تحلیل تحولات کلان در این منطقه استفاده از چارچوب های جغرافیایی است.
در دنیای سیاست و مناسبات بین المللی، به طور هم نظری و هم عملی، از اندازه گیری های جهانی به نظریه های مختص هر منطقه حرکت کرده ایم و بنابراین، جایگاه کلان منطقه اقیانوس آرام به طرز فزاینده ای اهمیت بیشتری پیدا کرده است
موسوی در مقاله ای با عنوان «اهمیت بندر چابهار در اقیانوس هند» بر این نکته تأکید کرده است که تحولات پس از خروج ایالات متحده از افغانستان به دنبال نظریه «پایان تاریخ»، و همچنین آغاز و تداوم جنگ اوکراین به منزله نقطه پایانی برای نظریه های «جهان شمولی» است، و از این رو ما با جهانی نوین روبه رو هستیم که نیازمند بازبینی در تعاریف ما از قدرت، اتحاد، همگرایی و همکاری می باشد.
او با تأکید بر این موضوع افزود: «در عرصه سیاست و روابط بین المللی، به طور نظری و عملی به نظریه های منطقه ای منتقل شده ایم و در نتیجه، اهمیت کلان منطقه اقیانوس آرام بطور مداوم رو به رشد است. اقیانوس هند به دلایل مختلف، از جمله مسیرهای تجاری که اقتصادهای بزرگ آسیا، آفریقا و غرب آسیا را به یکدیگر مرتبط می سازد و بخش عمده ای از تجارت بین المللی، به ویژه در زمینه حمل ونقل نفت و گاز را شامل می شود، همچنین به خاطر منابع طبیعی نظیر شیلات، مواد معدنی و ذخایر نفتی، و به دلیل موقعیت استراتژیک، تنوع زیستی و همچنین تبادلات فرهنگی و توریسم از اهمیت بسزایی برخوردار است.»
بندر چابهار
موسوی همچنین به نقش کلیدی اقیانوس آرام از منظر اقتصادی، محیط زیستی و ژئوپولیتیکی اشاره کرده و افزود: امنیت همواره در بحث های مرتبط با اقیانوس آرام از اهمیت اساسی برخوردار بوده و قدرت های جهانی و منطقه ای همواره برای امنیت انرژی و تجارت کالاهای کشورهای مصرف کننده که از طریق مسیرهای دریایی این اقیانوس صورت می گیرد، اهمیت ویژه ای قائل بوده اند. با این اوصاف تغییرات اخیر رویه های جدیدی را در این منطقه به وجود آورده و بدین ترتیب، امنیت انرژی به وضعیت نوینی وارد شده و تجارت نیز در را ه های نوینی پیش می رود.
چابهار به عنوان یک نقطه ژئوگرافیکی قابلیت برقراری تأثیرات ژئوپولیتیکی را دارد که به واسطه دسترسی به اوراسیا و آسیای مرکزی، می تواند به نقطه تلاقی مسیرهای زمینی و دریایی تبدیل شده و به یکی از مراکز تجارتی مهم بین قاره ای مبدل گردد، و به این دلیل در کانون توجه قدرت های جهانی قرار گرفته است
او ادامه داد: تحولات اقیانوس اطلس و اوراسیا و تحرکات ناشی از طرح هایی چون «جاده و کمربند»، ابتکارات جدید در زمینه ارتباطات مسیرهای زمینی در غرب آسیا و اتصالات میان غرب و مرکز آسیا، بر روند کلی مسیرهای دریایی، اتصالات و گذرگاه ها و خطوط انتقال انرژی تأثیر خواهد گذاشت و در نهایت به شکل گیری ژئوپولیتیک جدیدی منتهی خواهد شد. در این زمینه، بندر چابهار در سواحل جنوبی ایران از لحاظ موقعیت استراتژیک مزیت خاصی دارد و به دلیل عدم وجود تنگه های جغرافیایی در مسیر خود، به عنوان یک دروازه نوین برای ارتباط اقیانوس هند با اوراسیا و غرب آسیا عمل می کند.
بندر چابهار
نویسنده نیز با اشاره به نتایج یک تحقیق گروهی از پژوهشگران ایرانی با عنوان «تشریح نقض و کارکرد ژئوپولیتیک چابهار در برابر تحولات اقیانوس هند»، چنین آورده است: آنها به این نتیجه رسیده اند که «چابهار به عنوان نقطه ای ژئوگرافیکی قابلیت برقراری تأثیرات ژئوپولیتیکی را دارد که به دلیل ایجاد دستیابی به اوراسیا و آسیای مرکزی، می تواند به نقطه تلاقی مسیرهای زمینی و دریایی تبدیل شود و این موضوع آن را به یکی از مراکز تجارتی مهم بین قاره ای نزدیک می سازد که در کانون توجه قدرت های جهانی قرار خواهد گرفت.”
دیپلمات پیشین وزارت امور خارجه در بخش پایانی این دیدگاه نوشت: بندر چابهار همچنین در سه حوزه فعالیت های بندری، منطقه ویژه اقتصادی و زنجیره تأمین، طیف وسیعی از فرصت ها و امکانات را فراهم می کند که استفاده از هر یک به شکل گیری پویایی های قابل توجهی در تحولات منطقه ای می انجامد. این بندر می تواند زمان و راه دسترسی به کشورهای افغانستان، آسیای مرکزی، قفقاز، روسیه و دریای سیاه را از طریق سه مسیر در امتداد کریدور بین المللی شمالجنوب، تسهیل کند.
