طراح قادر است دامنه‌ی جستجوی ذهنی تماشاگر را مشخص کند
نشستی پیرامون «تحلیل و بررسی طراحی جلدهای ناصر نصیری برای شش مجموعه شعر فرزاد کریمی» برگزار شد؛
طبق گزارش ایلنا، این نشست تحت عنوان «تحلیل و بررسی طراحی جلدهای ناصر نصیری برای شش مجموعه شعر فرزاد کریمی» در تاریخ دوم خردادماه در خانه هنرمندان ایران راه‌اندازی شد.
این برنامه، به عنوان اولین رویداد گروهی در زمینه تحلیل گرافیک و طراحی جلد در کشور تلقی می‌شود.
محمد هاشمی، دانش‌آموخته فلسفه هنر و مدرس دانشگاه، به عنوان نخستین سخنران به ارائه نظریات خود پرداخت. عنوان سخنرانی او «پیرامتن شاعرانه به منزله ایماژ – متن متخیل» بود. او در تحلیل تاریخی-فلسفی خود به این نکته اشاره کرد که شعر خود نیز نوعی تصویر به شمار می‌رود. هاشمی با توجه به رساله جمهور افلاطون و تمثیل غار، تصویر را در دیدگاه این فیلسوف در پایین‌ترین مرتبه قرار دارد. برعکس، ارسطو در کتاب «فن شعر» نظیر آن را توانسته است به نوعی بهبود بخشد به طوری که آنچه که تصویر شده باید افزون بر واقعیت باشد. فلاسفه اسلامی نیز بر پایه همین نگرش به بررسی تصویر و خیال پرداخته‌اند؛ به طوری که ابن سینا نقاش و شاعر را هر دو به عنوان تصویرپرداز تعریف کرده است. در نگرش نشانه-معناشناختی هم، خیال به معنای حاضر کردن واقعیات در متن تلقی می‌شود. ژرار ژنت نیز تصویر جلد را به متن متصل دانسته و آن را پیرامتن نامیده است و چیزی که طرح جلد را از حاشیه و پیرامتن بودنش به متن مربوط می‌کند، عنصر خیال می‌باشد.
سخنران دوم، مرضیه اطهاری نیک‌عزم، دانشیار گروه زبان و ادبیات فرانسه دانشگاه شهید بهشتی، به تحلیل خود پرداخت. عنوان سخنرانی او «معناشناسی تصویر تن زنانه: از مجاز تا نماد» بود و بر این باور بود که طراحی جلد می‌تواند نظامی نشانه‌ای ایجاد کند که به فهم مفاهیم کتاب یاری رساند. او به تفکیک سه زبان در طراحی جلد پرداخته و آنها را شامل زبان کلامی، زبان تصویری یا آیکونیک و زبان پلاستیک یا تجسمی معرفی کرد. این سه زبان در تعامل با یکدیگر عمل می‌کنند تا مفهوم مورد نظر طراح را منتقل کنند. به گفته او، نشانه‌شناسی در چهار قالب می‌تواند معنای متن را تقویت کند: تکرار متن، تکمیل‌کننده متن، تصاویر مجزا و واگرایی که از متن فاصله می‌گیرند و به متن معنای جدیدی می‌افزایند. طراحی‌های جلد ناصر نصیری بیشتر از نوع موارد سوم و چهارم است.
افسانه کامران، استادیار دانشکده هنر و معماری دانشگاه خوارزمی، سومین سخنران نشست بود. او طراحی جلد شعر را به عنوان یکی از چالش‌برانگیزترین رشته‌های گرافیک دانست و دلیل آن را مواجهه طراح با انتزاع عنوان کرد؛ انتزاعی که در طراحی جلدهای رمان یا کتاب‌های علمی وجود ندارد. کامران، نماهایی از طراحی جلد اشعار شاعران معاصر را ارائه داده و بیشتر بر طراحی‌هایی که از پرتره شاعر استفاده کرده‌اند، تاکید کرد. او به ثبات در استفاده از یک طراح جلد به عنوان نقطه قوتی برای کتاب‌های فرزاد کریمی اشاره داشت و همچنین به محدودیت‌هایی که یونیفرم ناشر بر طراحی‌های هنری اعمال می‌کند، انتقاد کرد.
در ادامه، شکوفه نقی‌پور، دانش‌آموخته تاریخ هنر، سخنرانی خود را با عنوان «از مواجهه با تصویر تا شکل‌گیری معنا» آغاز کرد. او با تحلیل نخستین بازخوردها از طراحی جلد شروع کرده و در ادامه به متون شعری و ارتباط میان آنها پرداخت. نمودارهای حاصل از این بازخوردها را به شکل یک الگوی ریزومی نمایش داد. این نمودار ابتدایی شامل مسیرهای مختلفی بود که هر عنصر موجود در طرح جلد به ذهن متبادر می‌کند و تجمیع این مسیرها به یک نمودار متراکم ختم می‌شود که هر مسیر به دنبال یک معناست. باز هم گفت که این مسیرهای معنایی علاوه بر طراحی جلد، در متن شعرهای کتاب نیز وجود دارند و این تکرارها می‌تواند به شکل‌گیری معنا در این آثار کمک کند.
حمیدرضا شعیری، استاد زبان و ادبیات فرانسه دانشگاه تربیت مدرس، به عنوان آخرین سخنران به مرور «در سویه‌های آتش و جوهر» پرداخت. او که دبیر این نشست نیز بود، به بررسی وجوه مشترک طرح‌های شش مجموعه کتاب پرداخت و اندام انسانی، به ویژه اجزای زنانه، را بعنوان نخستین وجه مشترک این طرح‌ها معرفی کرد. وی همچنین به حرکت در طراحی‌ها اشاره کرد و نوعی حرکت از انتزاع به عینیت بود آن‌قدر که در هر طرح می‌توان حرکات مختلفی را تشخیص داد.
در پایان، ناصر نصیری، طراح جلدهای مزبور، نظرات خود را درباره طراحی جلد و وضعیت آن در بازار نشر ایران ارائه کرد. او درباره روند ایده‌پردازی طراح برای خلق جلد و دشواری‌های خاصی که در دو حوزه شعر و موسیقی وجود دارد، سخن گفت. نصیری تعریف خود از شاعرانه را به گونه‌ای مطرح کرد که شامل برخورد با هر ابژه بیرونی است و به این می‌پردازد که شاعر با بازگشت به خود، دیگر آن شخص قبلی نیست. به عقیده او، تصویر ذاتاً خاصیتی واگرا دارد و ذهن نمی‌تواند از آن عبور کند؛ بر عهده طراح است که مرزهای ذهنی بیننده را تعیین کند.
این نشست در تاریخ دوم خرداد ۱۴۰۴ در تالار استاد امیرخانی خانه هنرمندان ایران با حضور پرشور علاقمندان ادبیات و گرافیک به وقوع پیوست. محمود جعفری دهقی و فؤاد نظیری میهمانان ویژه این برنامه بودند.
ناصر نصیری، دانش‌آموخته مقطع کارشناسی ارشد گرافیک، طراح گرافیک، مدرس دانشگاه و پژوهش‌گر هنر است و فعالیت‌های او در حوزه طراحی جلد کتاب، پوسترهای اجتماعی و فرهنگی و هویت بصری معطوف به اشتغالش می‌شود. او در کنار برگزاری کارگاه‌های آموزشی تخصصی، مشارکت فعال در هیئت داوران جشنواره‌های داخلی و بین‌المللی نیز دارد. از جمله افتخارات او می‌توان به دریافت جایزه ویژه هیئت داوران در هفته گرافیک ایران در سال ۱۳۸۸ و همچنین جایزه بین‌المللی A’Design Award ایتالیا در سال جاری اشاره کرد. فرزاد کریمی، دارای تحصیلات در مهندسی عمران و دکتری زبان و ادبیات فارسی و کارشناسی ارشد فلسفه غرب، شاعر، منتقد ادبی و پژوهش‌گر در حوزه ادبیات و فلسفه است. او علاوه بر شش مجموعه شعر، دو کتاب پژوهشی و تعدادی مقاله در نشریات دانشگاهی و عمومی منتشر کرده است.
/
