نرخ انجام نوسازی خودروها و موتورسیکلت‌ها کمتر از ۲ درصد است و خودروهای برقی نیز آلودگی تولید می‌کنند
در روز جهانی استاندارد، به‌وضوح مشخص است که قانون هوای پاک که به‌عنوان یک نوع استاندارد داخلی تلقی می‌شود، به‌طور کامل به مرحله اجرا درنیامده و این مسئله به تداوم آلودگی هوای کلان‌شهرها منجر شده است.
، مشکل آلودگی هوا موضوعی است که داستان آن به سال‌های متمادی بازمی‌گردد و اقداماتی که برای کاهش آن انجام‌شده، به‌طور کافی مؤثر نبوده و وضعیت روز به روز پیچیده‌تر شده است. امروز (۲۳ مهر، مصادف با ۱۴ اکتبر) به مناسبت روز جهانی استاندارد، ارادت ما به متخصصان جهانی که در زمینه توسعه استانداردهای بین‌المللی فعالیت می‌کنند، ابراز می‌شود. این استانداردها همواره بر کیفیت زندگی بشر تأثیرگذار بوده و در ایران نیز تلاش‌هایی وجود دارد تا این روند ادامه یابد.
در روزهایی که آلودگی هوا دوباره به‌تدریج قابل مشاهده است، موضوع عدم اجرای کامل قانون هوای پاک که در واقع یک استاندارد در این حوزه به شمار می‌آید، دوباره به بحث‌هایی داغ تبدیل گشته است؛ قانونی که در صورت اجرای صحیح آن، دیگر روزهای خاکستری را تجربه نمی‌کردیم.
قانون هوای پاک در سال ۹۶ به تصویب رسید که شامل ۳۴ ماده و ۳۹ تبصره بوده و به‌جای قانون قبلی «نحوه جلوگیری از آلودگی هوا» قرار گرفت. در این قانون، ۱۷۶ «تکلیف-دستگاه» تعریف شده است که به معنای اینکه برخی مسائل مانند نوسازی حمل و نقل عمومی باید توسط چندین دستگاه انجام شود، می‌باشد.
این قانون در مواد ۳۴ گانه‌اش، ۲۱ دستگاه اجرایی را شامل می‌شود که از جمله آن‌ها می‌توان به وزارت کشور، وزارت نفت، وزارت نیرو، نیروی انتظامی و شهرداری‌ها اشاره کرد که هر یک باید اقدامات لازم برای کنترل آلودگی هوا در کشور را اجرا نمایند.
ماده ۸ این قانون به فرسودگی خودروها اشاره کرده و مقرر می‌دارد: «تمامی اشخاص حقیقی و حقوقی که مالک وسایل نقلیه موتوری از جمله سبک، نیمه‌سنگین، سنگین و موتورسیکلت‌ها هستند، موظفند وسایل نقلیه خود را پس از رسیدن به سن فرسودگی از رده خارج کرده و مسئولیت خود را نزد یکی از مؤسسات بیمه داخلی تحت نظارت بیمه مرکزی جمهوری اسلامی ایران بیمه کنند.»
بیشتر بخوانید:
سقوط قانون «تعیین سن فرسودگی خودروها» به‌دست شورای نگهبان
خودروهای اسقاطی با معاینه فنی «نو» نخواهند شد
ماده ۸ قانون هوای پاک دولت را ملزم به تعیین سن فرسودگی انواع خودروها می‌کند. به همین دلیل، سازمان حفاظت محیط زیست در تدوین آیین‌نامه مربوط به این ماده، سن فرسودگی خودروها را مشخص کرد. اما در سال ۹۹، آیین‌نامه مذکور به دلیل شکایت یک فرد، بر اساس رأی دیوان عدالت اداری و نظر فقهای شورای نگهبان ابطال شد. پس از آن، در سال ۱۴۰۰، آیین‌نامه جدیدی برای ماده ۸ قانون هوای پاک تهیه شد که معیار اسقاط خودروها «معاینه فنی» بود و دو سن مرز فرسودگی و سن فرسودگی برای انواع وسایل نقلیه مشخص گردید. به این ترتیب، وقتی وسیله نقلیه به سن مرز فرسودگی می‌رسد، نیازمند مراقبت و تعمیرات بیشتر می‌باشد و دفعات معاینه فنی سالانه افزایش می‌یابد.
در اسفند ماه سال گذشته، با استناد به قانون دیگری، آیین‌نامه‌ای برای نوسازی خودروهای فرسوده به تصویب رسید. این بار بر اساس ماده ۱۰ قانون ساماندهی صنعت خودرو، جزئیات آن به این شرح است:
بر اساس اطلاعات سازمان حفاظت محیط زیست، از ۲۷ میلیون خودروی موجود در کشور، حدود هفت میلیون خودروی فرسوده در جاده‌ها در حال تردد هستند و میانگین فرسودگی ناوگان حمل و نقل عمومی به ۸۰ درصد رسیده است. همچنین، در حال حاضر ۲۶ شهر و هفت کلان شهر با مشکل آلودگی هوا دست به گریبانند.
بیشتر بخوانید:
حضور ۷ میلیون خودروی فرسوده در سطح کشور
اسقاط خودروهای فرسوده نقش حیاتی در از بین بردن این نوع خودروها دارد و می‌توان از ظرفیت‌های بخش خصوصی برای این هدف استفاده کرد.
داریوش گلعلیزاده – رئیس سابق مرکز ملی هوا و تغییر اقلیم سازمان حفاظت محیط زیست – در مورد تشویق بخش خصوصی برای تسریع در فرایند اسقاط خودروهای فرسوده بیان می‌کند: «به‌کارگیری منابع بخش خصوصی می‌تواند به روند اسقاط خودروهای فرسوده کمک شایانی کند. تسهیلاتی برای نوسازی وسایل نقلیه در نظر گرفته شده که همچنان نائل بر حداقل‌هاست.»
در چهار ماده دیگر قانون هوای پاک به ضرورت استفاده از سوخت استاندارد اشاره شده است. ماده ۴ به رعایت حداکثر میزان انتشار آلاینده‌ها در تولید و واردات انواع وسایل نقلیه موتوری، ماده ۱۳ به لزوم استفاده از سوخت استاندارد در تمامی مراکز صنعتی و کارگاهی، ماده ۱۷ به رعایت حدود مجاز آلاینده‌ها در موتورخانه‌ها و سیستم‌های احتراقی، و ماده ۱۸ به تکلیف وزارت نفت برای تأمین سوخت مطابق با استاندارد ملی پرداخته است.
آلودگی ۱۵ برابری خودروهای فرسوده در مقایسه با خودروهای نو
احمد طاهری – سرپرست مرکز ملی هوا و تغییر اقلیم – در گفتگو با ایسنا درباره مضرات انتشار آلاینده‌های ناشی از خودروهای فرسوده بیان می‌کند: بر اساس اندازه‌گیری‌ها، سهم ناوگان سواری در آلودگی هوای شهر تهران ۳۷.۸ درصد از آلاینده‌های گازی و ۱۳.۹ درصد از ذرات معلق را تشکیل می‌دهد. به‌طور عمده، ناوگان فرسوده مسئول این آلودگی هستند. برخی مطالعات نشان می‌دهند که خودروهای فرسوده تقریباً ۱۲ تا ۱۵ برابر آلودگی خودروی نو مشابه را تولید کرده و حدود ۲.۵ برابر بیشتر از خودروی نو سوخت مصرف می‌کنند.
او ادامه می‌دهد: موتورسیکلت‌های کاربراتوری پنج برابر آلودگی بیشتری نسبت به خودروی پراید یورو ۲ دارند. معیار آلودگی برای خودروهای داخلی ما یورو ۵ است. با وجود اینکه افراد تصور می‌کنند موتورسیکلت‌ها به دلیل ابعاد کوچکتر آلودگی کمتری دارند، اما واقعیت این‌گونه نیست. یکی از چالش‌های بزرگ ما در خصوص معاینه فنی، همواره موتورسیکلت‌ها هستند.
بیش از ۲۴ میلیون خودروی فرسوده در کشور
سرپرست مرکز ملی هوا و تغییر اقلیم اضافه کرد: در سال ۹۸ شمار خودروهای فرسوده از رده خارج شده، بسیار کم و کمتر از ۶۰۰۰ خودرو بوده است. این وضعیت در حال حاضر در حالی رخ می‌دهد که هر سال حدود یک میلیون خودرو به ناوگان اضافه می‌شود و این روند موجب افزایش درصد خودروهای فرسوده گردیده است. در حال حاضر، تعداد خودروی فرسوده از ۲۴ میلیون بیشتر است، بنابراین باید برنامه‌ای همه‌جانبه برای از رده خارج کردن این خودروها اتخاذ گردد.
او با اشاره به اینکه امسال با تصویب آیین‌نامه‌ای جدید در هیئت دولت، روند خروج خودروهای فرسوده شتاب گرفته است، تصریح کرد: در سال ۱۴۰۲ حدود ۷۰ هزار خودرو از رده خارج شده است و برای سال ۱۴۰۳ هدف ۱۷۰ هزار خودرو از رده خارج کردن تعیین شده است. لازم به ذکر است که بر اساس قانون هوای پاک، ما موظف به خارج کردن تمامی ناوگان فرسوده هستیم و طبق برنامه پنج‌ساله هفتم نیز باید سالانه ۵۰۰ هزار خودرو از رده خارج شود.
افزایش شیب از رده خارج کردن خودروها
او ادامه داد: امروزه روند از رده خارج کردن خودروها شتاب بیشتری به خود گرفته اما هنوز هم در مقایسه با تکالیف خود عقب هستیم. از طرف دیگر، داده‌ها نشان می‌دهد که بخش عمده‌ای از ناوگانی که از رده خارج شده‌اند، خودروهای سواری هستند در حالی که بخشی از ناوگان موتورسیکلت نیز فرسوده است. لذا مقررات و آیین‌نامه‌های ما نیاز به به‌روزرسانی در زمینه این بخش دارند تا مالکین موتورسیکلت‌ها تشویق به از رده خارج کردن موتورها فرسوده خود شوند.
نرخ تحقق نوسازی ناوگان کمتر از ۲ درصد!
طاهری اضافه کرد: از زمان آغاز اجرای قانون هوای پاک تا کنون، میزان تحقق نوسازی ناوگان کمتر از دو درصد بوده است. با توجه به اهمیت خروج ناوگان فرسوده، این موضوع باید با دقت بیشتری پیگیری شود. همچنین، لازم است اصلاحاتی در آیین‌نامه‌های مربوطه انجام شود.
او درباره استانداردهای معاینه فنی خودروها و الزام رعایت آن‌ها می‌گوید: کشور ما دارای حدود ۱۳ میلیون موتورسیکلت است، اما تنها ۶۰۰۰ دستگاه از آن‌ها به مراکز معاینه فنی مراجعه کرده و ۵۰۰۰ موتورسیکلت موفق به دریافت تأییدیه معاینه فنی شده‌اند. این آمار نشان می‌دهد که در اجرای این قانون به‌طور مناسب موفق نبوده‌ایم.
سرپرست مرکز ملی هوا و تغییر اقلیم در ادامه افزود: سازمان حفاظت محیط زیست برنامه‌ای برای تقویت نظارت بر مراکز معاینه فنی دارند و باید برای مقابله با مراکزی که قوانین را رعایت نمی‌کنند، اقداماتی قانونی انجام گیرد. ما پیگیر هستیم که وزارت صمت و انجمن‌های مسئول در صنعت خدمات‌دهنده و تعمیر خودرو، در این زمینه فعال‌تر شوند و به‌طور قطع با مراکز معاینه فنی متخلف به شکل جدی برخورد خواهد شد و مجوزهای این مراکز تمدید نخواهد گردید.
کاهش درصد استاندارد میزان استفاده از گوگرد در صنایع
او در بخش دیگری از صحبت‌هایش درباره استفاده از سوخت استاندارد در پالایشگاه‌ها و صنایع توضیح می‌دهد: غلظت گوگرد سوخت پالایشگاه‌ها تقریباً ۲.۵ درصد است. ما در حال پیگیری این موضوعیم تا استاندارد ملی با غلظت ۰.۸ درصد تصویب و نهایی گردد. این مسئله در شورای عالی استاندارد در حال بررسی است تا در نهایت به مرحله ابلاغ و اجرایی شدن برسد.
سرپرست مرکز ملی هوا و تغییر اقلیم سازمان حفاظت محیط زیست درباره برقی‌سازی سیستم حمل و نقل اظهار می‌کند: این اقدام بسیار مؤثر و مفید، به‌ویژه در حمل و نقل عمومی، به‌خصوص در شهرها بوده و باید زیرساخت‌های تولید برق به‌روز شود تا برق با آلودگی کمتر تولید گردد. برای کنترل آلودگی هوای شهر، باید به سمت کاهش تردد برویم. اگرچه خودروهای برقی نسبت به خودروهای بنزینی آلودگی کمتری تولید می‌کنند، اما نباید فراموش کرد که تمامی آلودگی‌ها از طریق اگزوز انتشار نمی‌یابند.
خودروی برقی هم آلودگی ایجاد می‌کند!
طاهری در پایان تأکید کرد: آلودگی ناشی از سایش لاستیک خودروهای سواری نیز قابل توجه است. خودروهای برقی نیز این نوع آلودگی را تولید می‌کنند. نمی‌توان اینطور فکر کرد که خودروهای برقی هیچ گونه آلودگی ندارند. بنابراین، باید به سمت کاهش تردد و تقاضای سفر، گسترش ناوگان حمل و نقل عمومی و افزایش انتقال مسافران به این ناوگان برویم تا توانسته و ترددهای خودروهای شخصی را کاهش دهیم. همچنین، ایجاد ترافیک به شدت بر میزان انتشار آلاینده‌ها تأثیرگذار است و خودروهای برقی نیز در ترافیک حاضر بوده و در نهایت منجر به انتشار آلایندگی می‌شوند.
