کاهش حس بویایی ممکن است نشان‌دهنده آغاز زوال عقل باشد
نیویورک‌پست با استناد به فوزیه صدیقی، متخصص مغز و اعصاب در ایالت ویرجینیا، گزارش می‌دهد: «تشخیص بویایی به‌عنوان یک ابزار مؤثر در غربالگری شناخته شده است که قابلیت پیش‌بینی چگونگی تبدیل نقص شناختی خفیف به زوال عقل ناشی از بیماری آلزایمر را داراست.»
حدود هفت میلیون فرد امریکایی با زوال عقل دست و پنجه نرم می‌کنند؛ حالتی که به‌تدریج منجر به تحلیل رفتن حافظه، توانایی‌های فکری و قابلیت انجام کارهای روزمره می‌شود. پژوهشگران از مدت‌ها پیش ارتباطی قوی میان آنوسمی (اصطلاح علمی به معنای از دست رفتن حس بویایی) و افزایش خطر ابتلا به زوال عقل را کشف کرده‌اند.
معمولاً شناسایی فاکتورهای خطر آلزایمر، از جمله فاکتورهای ژنتیکی، نیازمند انجام آزمایشات گوناگون است، اما آنوسمی می‌تواند به راحتی در زندگی روزمره قابل شناسایی باشد. کارشناسان پیشنهاد می‌کنند در صورتی که در حین استحمام نتوانید بوی شامپو، نرم‌کننده یا شوینده بدن را تشخیص دهید، حتماً به پزشک یا متخصص مراجعه کنید.
دکتر مردیت بوک، متخصص مغز و اعصاب نیز اذعان دارد: «فرایند تخریب عصبی که زوال عقل به همراه دارد، بر توانایی پردازش حس بو تأثیر می‌گذارد و به این ترتیب، تشخیص رایحه‌های آشنا مانند شامپو و مواد شوینده مورد علاقه بیماران را دشوارتر می‌سازد.»
طبق گفته دکتر صدیقی، کاهش یا اختلال در حس بویایی که ناشی از زوال عقل است، به‌ویژه در مواردی که اجسام لویی (دومین نوع شایع زوال عقل بعد از آلزایمر) وجود دارد، می‌تواند تقریباً ده سال قبل از ظهور سایر نشانه‌ها نمایان شود.
تجمع‌های پروتئینی که نشانه‌های بیماری آلزایمر محسوب می‌شوند، معمولاً ابتدا در بخش‌های مغزی که با حافظه و بویایی در ارتباط هستند، ظاهر می‌گردند و سپس به سایر نواحی مغز گسترش می‌یابند.
یک مطالعه در سال ۲۰۲۲ در دانشگاه شیکاگو نشان داد که در افرادی که کاهش حس بویایی سریع‌تری دارند، حجم و شکل ماده خاکستری مغز در نواحی مرتبط با بویایی و حافظه، کوچک‌تر از افرادی است که با مشکلات بویایی کمتری مواجه هستند.
همچنین مطالعه‌ای نشان می‌دهد بزرگسالان مسنی که نمی‌توانند بوها را تشخیص دهند، نسبت به سالمندان سالم سه برابر بیشتر در معرض خطر مرگ در طی پنج سال [پس از آزمایش] قرار دارند.
دکتر بوک بیان کرد: «متأسفانه، اگر کاهش حس بویایی و چشایی ناشی از بیماری‌هایی باشد که به تحلیل تدریجی و پیشرونده سلول‌های عصبی (نورون‌ها) در مغز و سیستم اعصاب منجر می‌شود، نظیر بیماری‌های آلزایمر یا پارکینسون، این حس‌ها دیگر باز نمی‌گردند.»
با این وجود، آنوسمی لزوماً به معنای زوال عقل نیست. بلکه ممکن است نشانه‌ای از سرماخوردگی، آنفلوانزا، کوویدــ۱۹، ضربه به سر، کمبود ویتامین یا حتی بخشی طبیعی از فرآیند پیری باشد.
بوک اشاره می‌کند که تغییرات حسی ناشی از افزایش سن را می‌توان طبیعی دانست، اما در افرادی که دچار زوال عقل هستند، این تغییرات به وضوح بیشتر هستند؛ بنابراین، هرگونه تغییر قابل توجه باید به پزشک اطلاع داده شود.
تحقیقی از دانشگاه میشیگان نشان داد که میلیون‌ها آمریکایی احتمالاً دارای علائم زوال عقل هستند، اما به‌دلیل اینکه این علائم به‌عنوان بخشی طبیعی از روند پیری تلقی می‌شود، بیماری آن‌ها تشخیص داده نمی‌شود.
فاکتورهای خطر افزایشی همچون کاهش شنوایی، فشار خون بالا، استعمال دخانیات، چاقی، افسردگی، دیابت، مصرف بیش‌ازحد الکل، آسیب به سر، آلودگی هوا، انزوا اجتماعی، کاهش بینایی، سطح بالای کلسترول و سبکی زندگی کم‌تحرک و تحصیلات پایین، همگی جزو عوامل خطر در ابتلا به زوال عقل به‌شمار می‌روند.
