این نشانه‌ها نشان‌دهنده خطر ابتلا به پوکی استخوان هستند
حفظ سلامتی استخوان‌ها به عنوان یکی از ارکان اصلی بدن، تأثیر بسزایی بر کیفیت زندگی افراد دارد. با وجود این که با بالا رفتن سن، فرایند تحلیل استخوان‌ها شتاب می‌گیرد، اما می‌توان با پیروی از سبک زندگی سالم، از بروز پوکی استخوان جلوگیری به عمل آورد. سوالات متعددی همچون چطور می‌توانیم این بیماری را در خود شناسایی کنیم؟ و آیا این مشکل در همه افراد به یک شکل بروز می‌کند؟ به ما کمک می‌کند تا با ماهیت این بیماری، روش‌های پیشگیری و درمان آن بیشتر آشنا شویم. به همین منظور گفتگویی با نسرین بابازاده، متخصص داخلی و فلوشیپ غدد داشته‌ایم که در ادامه بخش اول آن را ارائه می‌دهیم:
پوکی استخوان، اختلالی است که به طور همزمان بر کمیت و کیفیت استخوان‌ها تأثیر می‌گذارد. به عبارت دیگر، در این حالت نه تنها تراکم و بافت استخوانی کاهش پیدا می‌کند، بلکه ساختار طبیعی آن نیز دچار اختلال می‌شود. این امر فرد را به لحاظ تجربه شکستگی استخوان در معرض خطر قرار می‌دهد. شکستگی‌هایی که حتی ممکن است در اثر نیرو یا ضربه بسیار خفیفی رخ دهد. به عنوان مثال، فردی که در حال پیاده‌روی است، ناگهان سقوط کرده و دچار شکستگی در ناحیه لگن می‌شود، در حالی که انتظار نمی‌رود که افتادن ساده چنین عارضه‌ای را به دنبال داشته باشد؛ بنابراین مبتلا به پوکی استخوان می‌تواند مستعد شکستگی‌های ناگهانی یا در اثر ضربات جزئی باشد.
از جنبه‌های کلیدی این بیماری، نشانه‌ای نداشتن آن است. تا زمانی که فرد دچار شکستگی استخوانی نشود، غالباً از وجود آن بی‌اطلاع می‌ماند.
شکستگی‌های عمده در سنین میانسالی و بالاتر، معمولاً در نواحی لگن، مهره‌های کمری و استخوان ران اتفاق می‌افتد که این مسئله ممکن است باعث ناتوانی شدید در بیمار گردد. این ناتوانی بیماران را از انجام فعالیت‌های روزمره باز می‌دارد و به شدت کیفیت زندگی آن‌ها را تحت تأثیر قرار می‌دهد.
علل بروز پوکی استخوان چیست؟
افزایش تشکیل استخوان در بدن انسان تا سن ۳۰ تا ۳۵ سالگی بیشتر از روند تحلیل استخوانی است. اما با بالا رفتن سن، این سیر معکوس می‌شود به طوری که فرآیند تحلیل استخوان بر سرعت تشکیل آن پیشی می‌گیرد. لذا برای تمامی افراد از اهمیت بالایی برخوردار است که تا پیش از این سنین به حداکثر تراکم استخوانی مطلوب دست یابند. این موضوع ضرورت اقدامات پیشگیرانه و سبک زندگی مناسب در دوران جوانی را به وضوح نمایان می‌سازد.
چه افرادی بیشتر در معرض پوکی استخوان قرار دارند؟
زنان بالای ۶۵ سال و مردان بالای ۷۰ سال در معرض خطر بالای ابتلا به پوکی استخوان و شکستگی هستند. عواملی مانند عدم تحرک، استعمال سیگار و الکل، دیابت، کمبود ویتامین دی و برخی مواد معدنی (مانند کلسیم و منیزیم)، یائسگی زودهنگام پیش از ۴۵ سالگی در زنان، مصرف برخی داروهای خاص، و بروز بیماری‌های التهابی مزمن (مانند بیماری‌های روماتیسمی) و همچنین فاکتورهای ژنتیکی از جمله مهم‌ترین علل افزایش خطر پوکی استخوان در افراد به شمار می‌روند.
علائم پوکی استخوان چیست؟
کلی‌ترین علامت این اختلال، بدون علامت بودن آن است. تا زمانی که فرد دچار شکستگی نشود، اغلب از وجود این مشکل آگاهی ندارد. این امر به وضوح نشان‌دهنده لزوم انجام غربالگری را برای افراد در بر دارد. به عبارت دیگر، پوکی استخوان به نوعی مشابه فشار خون بالا است، بدین معنا که تا زمانی که آثار آن نمایان نشود، اکثر افراد از وضعیت خود بی‌خبر می‌مانند.
در مواردی، بیمارانی به ما مراجعه کرده و اعلام می‌کنند که مفاصل، استخوان‌ها یا زانوهایشان دچار دردی هستند و به همین دلیل فکر می‌کنند که مبتلا به پوکی استخوان هستند. این تصور کاملاً اشتباه است. پوکی استخوان خود به تنهایی درد ندارد. ممکن است فرد به آرتروز یا بیماری روماتیسمی خاصی دچار باشد، اما خود این بیماری به خودی خود علامت‌دار نیست.
بعضی از بیمارانی که سنگ کلیه دارند، نگران مصرف مواد غذایی سرشار از کلسیم هستند و بر این باورند که این مواد می‌تواند به تشدید وضعیت آن‌ها منجر شود. این تصور نادرست است.
چه افرادی باید تحت غربالگری استخوان قرار گیرند؟
کلیه زنان بالای ۶۵ سال و مردان بالای ۷۰ سال لازم است که مورد غربالگری استخوان قرار گیرند. فرایند غربالگری شامل تهیه نوع خاصی از عکاسی به نام دانسیتومتری (تست تراکم استخوان) صورت می‌گیرد که با تصاویر رادیوگرافی معمولی تفاوت‌های بارزی دارد.
در برخی شرایط خاص، ممکن است نیاز باشد که این غربالگری در سنین کمتر از محدوده اعلام شده انجام شود. به عنوان مثال، زنانی که با یائسگی زودهنگام مواجه هستند، بیماران مبتلا به روماتیسم، یا افرادی که به مدت طولانی با دوزهای بالا از داروهای کورتونی استفاده می‌کنند، باید در اولویت غربالگری قرار بگیرند. همچنین افراد با وزن بسیار پایین و یا کسانی که چندین عامل خطر را در پرونده خانوادگی دارند، مانند کسانی که در خانواده پدر خود دچار شکستگی لگن شده‌اند، باید پیش از رسیدن به سن مشخص شده، غربالگری شوند.
آیا مصرف مکمل‌های کلسیم ضروری است؟
در صورتی که فرد به هر دلیل نتواند از لبنیات بهره ببرد، می‌تواند تحت نظر پزشک از مکمل‌های کلسیم استفاده کند. برای نمونه، افرادی که به پروتئین‌های لبنی حساسیت دارند و با مصرف آن‌ها دچار ناراحتی‌های گوارشی می‌شوند، می‌توانند با مشورت پزشک از این مکمل‌ها بهره ببرند. مهم است که از مصرف خودسرانه مکمل‌های کلسیم و ویتامین دی بلافاصله پرهیز شود.
برخی از بیماران مبتلا به سنگ کلیه نگران مصرف مواد غذایی غنی از کلسیم هستند، زیرا فکر می‌کنند که مصرف این مواد می‌تواند منجر به تشدید سنگ کلیه آن‌ها شود. این نگرش اشتباه است.
افرادی که به سنگ‌های کلیوی کلسیمی مبتلا هستند، توصیه می‌شود که از مکمل‌های کلسیم به صورت قرص یا شربت پرهیز کنند، اما مصرف غذاهای طبیعی، لبنیات و میوه‌های حاوی کلسیم نه تنها ممنوعیتی ندارد، بلکه می‌تواند مفید نیز باشد.
