۷ نوع درد شکم که باید به آنها توجه کنید

درد در سمت راست شکم معمولاً ناشی از آپاندیسیت است، ولی باید به این نکته توجه داشت که در ۲۴ ساعت ابتدایی، درد مربوط به آپاندیس معمولاً در اطراف ناف احساس می‌شود و سپس به پایین و سمت راست شکم منتقل می‌گردد.

وقتی دچار دل‌درد می‌شویم، نخستین فکری که به ذهن می‌رسد، احتمالاً سوء‌هاضمه، نفخ، یبوست یا مسمومیت غذایی است! اما غافل از اینکه دردهای ناحیه شکم می‌توانند علت‌ها و درمان‌های بسیار متفاوتی داشته باشند. از نفخ و کرامپ ساده گرفته تا سنگ کلیه، پانکراتیت، عفونت‌های مثانه، آپاندیسیت، مشکلات کیسه صفرا، بیماری‌های کبدی و حتی سکته قلبی می‌توانند دردهای خفیف یا شدیدی را در بخش‌های مختلف شکم ایجاد نمایند.

در حالی که بیشتر دل‌دردها به‌طور موقت و بی‌خطر هستند و خود به خود برطرف می‌شوند، برخی از آنها ممکن است مزمن گشته و در صورت عدم درمان اورژانسی، خطر جانی به همراه داشته باشند. اگر تمایل دارید با انواع دردهای خطرناک و غیرخطرناک در هفت ناحیه متفاوت شکم آشنا شوید، با ما همراه باشید.

ناحیه ۱: بالای ناف در زیر دنده‌ها

گاهی اوقات سکته‌های قلبی می‌توانند خود را با احساس درد در این ناحیه نشان دهند؛ به ویژه اگر فرد مسن باشد و سایر علائم سکته نظیر تعریق سرد، تهوع و استفراغ نیز بروز نمایند. این نوع درد معمولاً با راه رفتن تشدید می‌شود و تحت تأثیر استراحت و مصرف داروی زیر زبانی بهبود نمی‌یابد. شایان ذکر است که سکته قلبی فقط باعث انتشار درد به این ناحیه می‌شود و لمس این نقطه از شکم آسیب نمی‌زند، به‌طور مشابهی که درد ناشی از سکته به دست چپ منتشر می‌شود.

از نظر آناتومی، شایع‌ترین علت درد در این ناحیه زخم‌های معده و اثنی عشر هستند. این زخم‌ها ممکن است فقط باعث سوزش شوند یا عارضه‌دار شوند و دیواره مخاط را سوراخ کنند که در این حالت درد مداوم خواهد بود. دردهای ناشی از زخم معده به‌طور معمول با ناشتا ماندن یا مصرف شربت آلومینیوم ام جی کاهش می‌یابند. درد زخم‌های ساده اثنی عشر نیز معمولاً در هنگام غذا خوردن و مصرف آلومینیوم ام جی یا داروهای معده بهبود می‌یابد.

علل شایع دیگر درد در این ناحیه شامل اختلالات پانکراس، از جمله پانکراتیت (التهاب لوزالمعده) می‌شود. این درد ممکن است به پشت سرایت کند، با خم شدن به جلو کاهش یابد، با دراز کشیدن به پشت تشدید شود و معمولاً شدید و مداوم است. همچنین سنگ‌ها، التهاب‌ها و عفونت‌های کیسه صفرا، به همراه بیماری‌های کبد و هپاتیت‌های ویروسی می‌توانند دردهایی را در این ناحیه ایجاد کنند. درد ناشی از هپاتیت اغلب مبهم بوده و معمولاً با علائمی از قبیل زردی، تهوع، استفراغ، کاهش رنگ مدفوع، تیرگی رنگ ادرار، بی‌اشتهایی و نشانه‌های نزدیگ به آنفولانزا و تب همراه است.

ناحیه ۲: بالا سمت راست

ابعاد درد در این ناحیه به‌طور معمول مشابه با ناحیه بالای شکم است. با این حال، به ندرت بیماری‌های قسمت پایین‌تری از ریه راست نیز می‌توانند بانواند درد ایجاد کنند. همچنین، سنگ‌ها و بیماری‌های کیسه صفرا و اختلالات کبدی نیز به‌عنوان دلایل ایجاد درد در این ناحیه شناخته می‌شوند. دردهای ناشی از اختلال در کیسه صفرا ممکن است به شانه راست نیز منتقل شوند و به‌عکس، دردهای پانکراس معمولاً با دراز کشیدن بهبود یافته و با خم شدن تشدید می‌شوند. افرادی که دچار مشکلات کیسه صفرا هستند، غالباً پس از خوردن غذاهای پرچرب دچار تشدید درد می‌شوند، از این رو لازم است از مصرف غذاهای چرب مانند چلوکباب یا کله‌پاچه پرهیز کنند.

ناحیه ۳: بالا سمت چپ

درد در این ناحیه به ندرت اتفاق می‌افتد، اما با توجه به اینکه معده در این منطقه جای دارد، آسیب‌های مربوط به آن، از جمله زخم‌ها می‌توانند درد در سمت چپ و بالای شکم ایجاد کنند. طحال نیز در این منطقه واقع است، بنابراین اگر طحال بزرگ شده یا دچار آمبولی شود، می‌تواند منجر به درد شود. عفونت‌های تحتانی ریه چپ نیز ممکن است در این ناحیه درد ایجاد کنند.

ناحیه ۴: پایین سمت راست

شایع‌ترین دلیل درد در این ناحیه، آپاندیسیت است، اما باید مدنظر داشت که درد آپاندیس در ۲۴ ساعت اول عموماً در اطراف ناف است و سپس به سمت راست و پایین شکم منتقل می‌شود. با بروز چنین دردی ضروری است که در اسرع وقت به اورژانس مراجعه شود. همچنین در این منطقه بخشی از روده بزرگ به نام سکوم قرار دارد و هر گونه اختلال در آن می‌تواند منجر به بروز درد شود.

ناحیه ۵: پایین سمت چپ

درد در این ناحیه ممکن است ناشی از بیماری دیورتیکولیت (بیرون زدگی مخاط جدار روده بزرگ) باشد، که به علت یبوست یا مشکلات زمینه‌ای رخ می‌دهد. این مشکل معمولاً درمان‌پذیر است، ولی درصورت عدم درمان می‌تواند عود یابد. علائم این وضعیت شامل درد شکم همراه با دل‌پیچه، تب، تهوع و حساسیت به لمس در ناحیه بیرون‌زدگی می‌باشد. درمان در موارد خفیف ممکن است شامل تغییر رژیم غذایی و مصرف ملین‌ها باشد، در حالی که در موارد شدیدتر نیاز به استراحت، دارو و حتی جراحی وجود خواهد داشت.

ناحیه‌های پایین چپ و راست

اختلالات و سنگ‌های کلیه می‌توانند دردهای کولیکی را در این دو منطقه ایجاد نمایند؛ دردی که در ابتدا تشدید شده و سپس به طور ناگهانی متوقف می‌شود. این درد ممکن است به کشاله ران یا حتی بیضه‌ها منتقل شود. در چنین شرایطی، فرد نیاز به مصرف مایعات فراوان و مسکن‌های خوراکی دارد. اما در برخی موارد این درد آن قدر شدید است که نیاز به مسکن‌های وریدی داریم. همچنین، این افراد باید به فعالیت فیزیکی بیشتر پرداخته و ورزش‌های پرشی انجام دهند تا سنگ‌های کلیه دفع شوند.

در خانم‌ها، بیماری‌های مربوط به دستگاه تناسلی و التهاب لوله‌های رحم و تخمدان‌های طرفین می‌توانند عامل درد در ناحیه پایین چپ و راست شکم باشند. همچنین در آقایان، دردهای پاتولوژیک بیضه‌ها می‌توانند به این نواحی از شکم انتشار یابند. حتی فتق در ناحیه کشاله ران نیز می‌تواند موجب درد در این نواحی گردد.

ناحیه ۶: اطراف ناف

درد در این ناحیه غالباً به دلیل مسمومیت‌های غذایی و التهاب‌های ویروسی یا باکتریایی روده باریک ایجاد می‌شود. البته این التهاب‌ها ممکن است در سایر مناطق شکم نیز درد ایجاد کنند. دردهای ناشی از التهاب‌های ویروسی معمولاً نامشخص بوده و با حالت تهوع، استفراغ و اسهال همراه می‌شوند. اگر اسهال به همراه خون و تب باشد و بعد از ۴۸ ساعت بهبود نیابد، فرد باید حتما بستری شود، به ویژه اگر بالای ۵۰ سال سن داشته باشد.

بیماری‌های التهابی روده، مانند بیماری کرون، نیز می‌توانند باعث درد مزمن دور ناف شوند. همچنین در بیماری کرون، درد در سمت چپ و پایین شکم نیز ممکن است احساس شود. دیگر علل شایع مرتبط با درد دور ناف و درد منتشر در کل شکم، سندرم روده تحریک‌پذیر یا IBS هستند که غالباً به دلیل استرس‌های روانی به وجود می‌آید و تشخیص آن معمولاً در مراحل آخر و پس از رد سایر علل شکم درد انجام می‌شود.

ناحیه ۷: پایین ناف

شایع‌ترین علت درد در این ناحیه، التهاب مثانه، عفونت در سیستم ادراری و التهاب در دستگاه تناسلی خانم‌ها است. همچنین، تخمک گذاری در روز چهاردهم چرخه قاعدگی ممکن است موجب درد زیر ناف شود. در این ناحیه، یک تا دو روز قبل از قاعدگی نیز ممکن است درد ناشی از علائمی چون بی‌حوصلگی و درد سینه ایجاد شود. به این مجموعه علائم، PMS یا سندرم قبل از قاعدگی گفته می‌شود و برای تسکین آن معمولاً از مسکن‌هایی مانند مفنامیک اسید استفاده می‌شود.

به پزشک مراجعه کنید اگر…

– درد شما ناگهانی و شدید است و در عملکرد روزمره‌تان اختلال ایجاد کرده است.

– به همراه درد شکم، تب، تهوع، استفراغ، اسهال شدید، اسهال خونی و تنگی نفس دارید.

– درد شما مداوم است و بیشتر از ۲۴ ساعت ادامه دارد، به ویژه اگر سن شما بالای ۵۰ سال است.

– شکم شما سفت شده است و قادر به اجابت مزاج نمی‌باشید.

این نکات را فراموش نکنید:

– اگر اسهال شما با خون یا تب همراه است، از مصرف داروهای ضداسهال پرهیز کنید.

– اگر علت درد شما مشخص نیست، از مصرف داروهای ضددرد خودداری کنید؛ زیرا ممکن است این کار سبب پنهان‌ شدن یک بیماری جدی باشد.

– گاهی اوقات درد مربوط به جدار شکم است و می‌تواند تمام ناحیه شکم را درگیر کند. در این حالت، هیچ ارتباطی با بیماری‌های داخلی شکم ندارد و تنها به دلیل درگیری عضله یا مشکلات پوستی به وجود آمده است. چنین دردی معمولاً با انقباضات دیواره شکم (مانند هنگام دراز و نشست) تشدید می‌شود.

– دردهای ناشی از ریفلاکس یا بازگشت اسید معده معمولاً به صورت سوزش در ناحیه پشت و بالای قفسه سینه احساس می‌شوند و به همین دلیل به عنوان دردهای شکمی به حساب نمی‌آیند.

– تشخیص علت درد شکم حتماً می‌بایست توسط پزشک انجام شود، زیرا برخی از این دردها حیاتی و اورژانسی هستند. به عنوان مثال، بیمار ممکن است درد آپاندیسیت را با درد ناشی از سنگ کلیه اشتباه بگیرد و در نتیجه به موقع به بیمارستان مراجعه نکند، که ممکن است جان او را به خطر اندازد.

منبع: مجله سیب سبز